काठमाडौं ।
चीनले अमेरिकी स्याटेलाइट इन्टरनेट कम्पनी स्पेसएक्स स्टारलिंक जस्तै पृथ्वीको तल्लो कक्षमा सञ्चालन हुने १३,००० ओटासम्म स्याटेलाइट (उपग्रहहरू) को ‘मेगा कन्स्टेलेसन’ को योजनामा बनाएको छ।
यो सञ्जाल चिनियाँ फाइभजी मोबाइल इन्टरनेट रोलआउटको हिस्सा भएको भनिएको र पहिलो फर्महरूलाई चोङकिङ शहरमा विकास कार्य सुरु गर्न ठेक्का दिइएको थियो।
एक ‘मेगा-कन्स्टलेसन’ इन्टरनेट सेवाहरू प्रदान गर्न पृथ्वीको लम्बाइ र चौडाइ कभर गर्ने हजारौं स्याटेलाइटहरूको नेटवर्क हो। हाल अमेरिकी एयरोस्पेस कम्पनी स्पेसएक्सको स्टारलिंक इन्टरनेट सेवा यस मेगा-कन्स्टलेसनमा सबैभन्दा अगाडी छ, जसमा करिब २ हजार स्याटेलाइटहरुले काम गरिरहेका छन्।
डेली मेलको रिपोर्टअनुसार चीनले यो काम सुम्पेको कम्पनीले यस अन्तरिक्ष अभियानबाट चीनले पृथ्वीको तल्लो कक्षमा प्रभुत्व जमाउने लक्ष्य राखेको जनाएको छ।
चीनले यी स्याटेलाइटबाट फाइभजी नेटवर्क सुदृढ हुने बताएको छ। चीनका अनुसार यो मिशन उसको ५जी इन्टरनेट रोलआउटको एक हिस्सा हो। यी स्याटेलाइट बाहेक ग्रामीण क्षेत्रका जनताले पनि राम्रो इन्टरनेट सुविधा पाउन सक्नेछन् । यद्यपी यो स्याटेलाइट नेटवर्कले कसरी र के काम गर्ने भन्ने बारेमा भने कुनै जानकारी दिइएको छैन।
चिनियाँ नेटवर्क स्पेसएक्स स्टारलिंक जस्तै हुने
चीनको यो नेटवर्क स्पेसएक्स स्टारलिंक जस्तै हुने रिपोर्टमा भनिएको छ। स्पेसएक्स जस्तै चीनले पनि १२,९९२ स्याटेलाइट पृथ्वीको तल्लो कक्षमा पठाउनेछ। तिनीहरूको दायरा पृथ्वीको सतहबाट ४९८.८९ किलोमिटर देखि ११४४.२४ किलोमिटरको बीचमा हुनेछ।
यससँगै चीनले विश्वभर आफ्नो इन्टरनेट सेवा उपलब्ध गराउन सक्नेछ। एक हिसाबले पश्चिमा देशका कम्पनीहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न चीनले यो आयोजना गरेको हो ।
स्याटेलाइट इन्टरनेट इण्डस्ट्री सिस्टम निर्माण गर्ने
डेली मेलका अनुसार यो मिसन चीनको प्राथमिकता हो। यसका लागि ग्राउण्ड बेस्ड स्टेशन बनाउने तयारी भइरहेको छ। यस परियोजनासँग सम्बन्धित कम्पनीहरूले चीनको चोङकिङ शहरमा स्याटेलाइट इन्टरनेट इण्डस्ट्री सिस्टम निर्माण गर्ने निर्णय गरेका छन् । यस सहरले कार्यबल र अर्थतन्त्रलगायत रणनीतिक फाइदाहरूको दायरा प्रदान गर्दछ।
यी मध्ये एक कम्पनी, कम्स्याटकाअनुसार फ्रिक्वेन्सीको लागि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धा, साथै पृथ्वीको तल्लो कक्षमा हुने स्रोतहरूले विकासलाई ड्राइभ गरिरहेको छ।
हाल चीन भित्र डाटा प्रशोधन क्षमता पनि सीमित छ, र विश्वव्यापी नेटवर्कको लागि चीनले विश्वव्यापी ग्राउन्ड स्टेशनहरू पनि तैनाथ गर्न आवश्यक छ।
कुल १२,९९२ ओटा साना स्याटेलाइट लन्च गरिने
यस मेगा कन्स्टेलेसनको पहिलो विवरण २०२० को अन्तमा जारी गरिएको थियो, जब सरकारले दुई पृथ्वीको तल्लो कक्षमा स्याटेलाइट कन्स्टलेसनको स्पेक्ट्रम एलोकेसनको लागि अन्तर्राष्ट्रिय दूरसञ्चार संघमा आवेदन गर्यो।
यसलाई ‘जीडब्लू’ नाम दिइएको थियो र कुल १२,९९२ स्याटेलाइटहरू थिए, जुन ३१० माइलदेखि ७११ माइलसम्म परिक्रमा गर्ने स्याटेलाइट कन्स्टलेसनहरू मिलेर बनेको थियो।
यस योजनामा तिनीहरूको लागि फ्रिक्वेन्सी ब्यान्डहरूको दायरामा सञ्चालन गर्ने, र सम्भावित रूपमा विश्वभर सञ्चालन गर्ने र विभिन्न राष्ट्रहरूलाई सेवाहरू प्रदान गर्ने छ।
यसलाई चिनियाँ सरकारको शीर्ष स्तरहरूमा व्यापक समर्थन छ, र चीनभरि स्याटेलाइट र अन्तरिक्ष क्षेत्र क्लस्टरहरूको दायराका लागि योजनाहरूसँगै आउँछ।
यो २०२६ सम्म चल्ने पाँच-वर्षीय योजनाको अंश हो, जसले सञ्चार, पृथ्वी अवलोकन, र नेभिगेसन स्याटेलाइटहरूको एकीकृत नेटवर्कको लागि उपयोग गर्दछ।
चीनले पहिले नै पृथ्वी अवलोकन गर्ने स्याटेलाइटहरू प्रक्षेपण गरिसकेको छ, जसमा गाओफेन भनिन्छ, जसलाई चीनले समुद्री प्रकोप, समुद्री वातावरण र जल संरक्षणको लागि निगरानी गर्ने दाबी गरेको छ।
अघिल्लो पुस्ताका उपकरणहरू प्रतिस्थापन गर्न नोभेम्बरमा प्रक्षेपण गरिएका स्याटेलाइटहरूको क्षमताको बारेमा कुनै विवरणहरू जारी गरिएको छैन, तर राज्य मिडियाले उनीहरूलाई सडक सञ्जाल डिजाइन, भूमि सर्वेक्षण र बाली उत्पादन अनुमानका लागि पनि प्रयोग गरिने बताउँछन्।
रिपोर्टको दाबीअनुसार तिनीहरूसँग अभूतपूर्व रिजोल्युसन छ, ५ इन्च जत्तिकै तिखो, जसले तिनीहरूलाई यूएस-कीहोल क्लासको जासूस स्याटेलाइटहरू जस्तै स्तरमा राख्छ।
चीनले अमेरिकाको स्वामित्वमा रहेको जीपीएस स्याटेलाइट नेभिगेसन प्रणालीको विकल्प बैदोयूको रोलआउट पनि पूरा गरेको छ र यसलाई विश्वव्यापी रूपमा उपलब्ध गराउँदैछ।
भर्खरै डिसेम्बरमा, चीनले पनि ब्रोडब्यान्ड सञ्चार परीक्षण स्याटेलाइटको उत्पादनलाई अनुमोदन गर्यो, यसलाई कमस्याटले परीक्षण उपकरणको रूपमा निर्माण गरेको थियो।
चिनियाँ सरकारले लो अर्थ अर्बिटमा स्याटेलाइट प्रक्षेपण गर्ने मात्रै होइन, बेइजिङस्थित ग्यालेक्सी स्पेसले यस वर्ष छ ओटा सञ्चार उपग्रह प्रक्षेपण गर्ने योजना बनाएको छ।
चीनमा गैर-राज्य-स्वामित्व अपरेटरहरू बीच प्रतिस्पर्धा भएको देखिन्छ, जुन अन्ततः नयाँ राष्ट्रिय स्याटेलाइट परियोजनामा विकास हुन सक्छ।
राष्ट्रिय रक्षाका लागि विज्ञान, प्रविधि र उद्योग राज्य प्रशासनले साना उपग्रहहरूको व्यवस्थित विकास गर्न आह्वान गरेको छ।
यसमा के स्पष्ट छैन भने मेगाकन्स्टेलेसन यी साना कम्पनी प्रक्षेपणहरू मिलेर बनेको छ वा स्वतन्त्र रूपमा चल्नेछ।
स्याटेलाइटहरूको यस विश्वव्यापी सञ्जालको वास्तविक उद्देश्यमा चिन्ताको साथसाथै, यसले अन्तरिक्ष टक्करहरूको जोखिम पनि बढाउँछ, जसले अन्य अन्तरिक्ष यानहरूलाई क्षति पुर्याउन सक्छ।
चीनले भर्खरै स्पेसएक्स स्टारलिंक अपरेसनहरूमा चिन्ता व्यक्त गरेको थियो, गत वर्ष जुलाई र अक्टोबरमा चीनको तियान्हे स्पेस स्टेशनमा सो कम्पनीका दुई स्याटेलाइट नजिक पुगेको उजुरी गरेको थियो।
चीन सरकारले अन्तरिक्ष गतिविधिहरूका लागि राष्ट्रहरूलाई उनीहरूको अन्तर्राष्ट्रिय जिम्मेवारी सम्झाउन अन्तर्राष्ट्रिय निकायलाई आग्रह गर्दै, दृष्टिकोण र अन्तरिक्ष यात्रीहरूको लागि जोखिमको बारेमा भियनामा संयुक्त राष्ट्र संघलाई सम्पर्क गरेको थियो।
प्रकाशित: १६ माघ २०७८, आईतवार
