भारतीय वैज्ञानिकको दावी: सक्रिय छ मंगल ग्रह, हजारौं पहिरो जाने ट्र्याक फेला परे सतहमा

काठमाडौं ।

मंगल ग्रहलाई सम्पूर्ण सौर्यमण्डलमा पृथ्वीको सबैभन्दा नजिकको साथी मानिन्छ। यसको आकार, सतह र संरचना पृथ्वीको जस्तै छ। मंगल ग्रहको सतहमा पानी रहेको पनि विश्वास गरिन्छ। यही कारणले गर्दा मंगल ग्रहमा एकदिन जीवन सम्भव हुनसक्छ भन्ने विश्वास कायमै छ।

मंगल ग्रहको बारेमा थप जानकारी प्राप्त गर्न, वैज्ञानिकहरुले निकै मिहिनेत गरिरहेका छन भने आगामी वर्षमा धेरै मिसनहरू प्रक्षेपण गरिने र धेरै मिसनहरूको योजना बनाइएको छ।

यस रातो ग्रहमा जीवनसँग सम्बन्धित सम्भावनाहरूको प्रमाण जुटाउने केही मिसनहरू पनि लन्च गरिएका छन्। यस प्रयासमा भारतीय वैज्ञानिकहरूको समूहले मंगल ग्रहको सतहमा यस्ता हजारौं ट्र्याकहरू पत्ता लगाएका छन्, जुन माथिल्लो सतहबाट ढुङ्गा खसेर वा पहिरो गएर बनेको थियो।

भौतिक अनुसन्धान प्रयोगशालाका वैज्ञानिकहरूले यी ट्र्याकहरूले उनीहरूलाई मंगल ग्रहमा भूकम्प गतिविधि बुझ्न मद्दत गर्न सक्ने सोचेका छन्। अहमदाबादको प्रयोगशालामा सहायक प्राध्यापक एस विजयनको नेतृत्वमा रहेका अन्वेषकहरूले सन् २००६ देखि २०२० सम्म मंगल ग्रहको उच्च रिजोल्युसन तस्बिरहरूको अध्ययन गरी हालै ढुङ्गाहरू खस्ने वा पहिरो जाने गरेको पत्ता लगाएका छन्।

यो शोधपत्र जियोफिजिकल रिसर्च नामक जर्नलमा प्रकाशित भएको छ। प्रोफेसर विजयनले यसमा भनेका छन्, ‘हामीले सबै तस्बिरहरू खोज्यौं र पत्ता लगायौं कि बीएफई (बोल्डर फल इजेक्टा) ठूलो संख्यामा रहेको छ। यी ढुङ्गाहरू ठूलो संख्यामा खसेका छन्। वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाए कि बोल्डर ट्र्याक हराउन लगभग २ देखि ४ मंगल ग्रह वर्ष (४-८ पृथ्वी वर्ष) लाग्छ। एकै समयमा, त्यस्ता ट्र्याकहरू पृथ्वीमा बिरलै सुरक्षित छन्।

वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाएअनुसार त्यस्ता ट्र्याकहरू मध्ये ३० प्रतिशत मंगल ग्रहको सेर्बेरस फोज (Cerberus Fosse) क्षेत्रमा छन्। सोही स्थानमा नोभेम्बर २०१८ मा नासाको इनसाइट मिसन अवतरण भएको थियो। इनसाइट मिसन मंगल ग्रहको भित्री भाग र संरचना पत्ता लगाउन पठाइएको संसारको पहिलो मिशन हो।

जब ढुङ्गा खस्छ वा पहिरो जान्छ, त्यो सतहमा उफ्रिन्छ त्यसैले यसले सतहको केही सामग्री बाहिर निस्कने वैज्ञानिकहरू विश्वास गर्छन्। वैज्ञानिकहरूले आशा गरेअनुसार तिनीहरूको अनुसन्धानले मंगल ग्रहमा मानव अवतरण गर्नु अघि भूकम्पीय गतिविधिको राम्रोसँग बुझ्नेछ।

यसका साथै त्यसले भविश्यमा पृथ्वीमा पनि हुने यस्ता ढुङ्गाहरू खस्ने वा पहिरो जाने कारणहरुको सुक्ष्म अध्ययन गर्न र रोकथाम गर्न सहयोग हुने वैज्ञानिकहरुले विश्वास गरेका छन्।