ट्रम्पको बजेट कटौतीका कारण यूरोपको एक्सोमार्स मिशन फेरि ढिलो हुने संकेत

काठमाडौं ।

अमेरिकी पूर्वराष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले प्रस्ताव गरेको नासाको बजेट कटौतीले युरोपको एक्सोमार्स रोभर मिशनमा थप ढिलाइ गराउने सम्भावना देखिएको छ। युरोपले आवश्यक केही प्रविधिहरू नासाबाट प्राप्त गर्ने योजना बनाएको थियो, जुन प्रविधिहरू हाल युरोपमै उपलब्ध छैनन्।

२००० को दशकको सुरुवातमा युरोपले मङ्गल ग्रहमा पहिलोपटक रोभर अवतरण गराउने योजना बनाउँदा नासा प्रमुख साझेदारको रूपमा समावेश भएको थियो। तर सन् २०१२ मा ओबामा प्रशासनले मिशनका लागि बजेट कटौती गरेपछि नासा परियोजनाबाट बाहिरिएको थियो। त्यसपछि रुसको अन्तरिक्ष संस्था रोस्कोसमोसले रकेट, अवतरण मोड्युल र अन्य केही उपकरण उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता जनाएको थियो।

स्पेस डटकमका अनुसार धेरैपटक ढिलाइ र बजेट कटौतिपछि मिशन सन् २०२२ सेप्टेम्बरमा प्रक्षेपण हुने तयारीमा थियो। तर रुस-युक्रेन युद्धका कारण सहयोग अन्त्य भयो। त्यसपछि सन् २०२४ मा नासाले फेरि परियोजनामा साथ दिने निर्णय गर्‍यो, जसअनुसार मिशन सन् २०२८ भित्र प्रक्षेपण गर्ने लक्ष्य लिइएको थियो। तर ट्रम्पको बजेट कटौतीले अब युरोपले एक्लै अगाडि बढ्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ, जसले पुनः ढिलाइ गराउन सक्छ।

नासाले एक्सोमार्स मिशनका लागि प्रक्षेपण यान, अवतरणको क्रममा गति घटाउने प्रवाह प्रणाली, र रातको चिसो मौसममा रोभरलाई तातो राख्ने रेडियोआइसोटोप हिटरहरू उपलब्ध गराउने योजना बनाएको थियो। यस्ता प्रविधिको युरोपसँग पूर्ण विकल्प अहिले छैन।

ईएसए (युरोपेली अन्तरिक्ष संस्था) ले यसबारे औपचारिक टिप्पणी नगरे पनि परियोजनासँग नजिक स्रोतले बताए अनुसार, युरोपसँग केही समाधान क्षमता भए पनि “प्रक्षेपण घडी चालु भइसकेको” छ र २०३० पछिसम्म ढिलाइ हुने सम्भावना बलियो देखिन्छ।

यदि मिशनले सन् २०२८ को प्रक्षेपण अवसर छुटायो भने, अर्को अवसर सन् २०३० वा २०३१ सम्म पर्खिनुपर्नेछ। तर पृथ्वी र मङ्गलको दूरी प्रत्येक २ वर्षमा हुने संयोगमा फरक हुने भएकाले २०३१ मा प्रक्षेपण गर्दा अवतरण र ईडीएल (प्रवेश, अवतरण र ल्यान्डिङ) प्रणालीहरू फेरि पुनः डिजाइन गर्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ।

रोवरको नाम ‘रोजालिन्ड फ्राङ्कलिन’ राखिएको छ, जो डीएनएको संरचनामा अध्ययन गर्ने बेलायती वैज्ञानिक थिइन्। यो रोभरसँग २ मिटर लामो ड्रिल यन्त्र छ, जसले मङ्गलको सतहभन्दा निकै गहिरो सतहसम्मको माटो परीक्षण गर्न सक्नेछ — जुन क्षमतामा नासाको पर्सेभिरेन्सभन्दा अगाडि छ।