नासाको पार्कर सोलार प्रोबले देख्यो सूर्यको सतहमा केन्द्रित शक्तिशाली प्लाज्मा विस्फोट

काठमाडौं ।

सूर्यको वातावरण हुँदै निकै खतरनाक डाइभ लगाउँदा नासाको पार्कर सोलार प्रोबले सूर्यतर्फ गइरहेको शक्तिशाली प्लाज्मा विस्फोटलाई अहिलेसम्मकै अभूतपूर्व विवरणसहित प्रत्यक्ष रूपमा रेकर्ड गरेको छ।

पार्करले गरेको नयाँ मापनले सामान्यतया अपेक्षा गरिएकोभन्दा करिब १००० गुणा बढी ऊर्जा भएका प्रोटोनहरू फेला पारेको छ र प्लाज्माको एउटा जेट सूर्यतर्फ गइरहेको देखाएको छ।

पार्कर सूर्य र कणहरूको स्रोतबीचको अद्वितीय स्थानमा भएकाले वैज्ञानिकहरूलाई ती कणहरू कहाँबाट आएका हुन् भन्ने कुरा सजिलै थाहा पाउन सके।

यी खोजहरूले सूर्यको चुम्बकीय क्षेत्रभित्रको जटिलता र बलले विद्युत आवेशित कणहरूलाई अपेक्षाभन्दा धेरै उच्च गतिको लागि तीव्र पार्न सक्छ भन्ने देखाउँछन्।

सूर्यतर्फ गइरहेको प्लाज्मा जेट सूर्यको वातावरणमा भएको “म्याग्नेटिक रिकनेक्शनका कारण भएको हो—जसमा चुम्बकीय क्षेत्रहरू फुट्छन् र फेरि जोडिन्छन्। यो शक्तिशाली प्रक्रियाले सूर्यको चुम्बकीय क्षेत्रमा संचित ऊर्जा परिवर्तन गरी सौर वायुलाई गति दिन्छ—सूर्यले सम्पूर्ण सौरमण्डलभर पठाउने आवेशित कणहरूको निरन्तर प्रवाह।

चुम्बकीय पुनःजोड बुझ्न सक्नुलाई अन्तरिक्ष मौसमबारे राम्रो पूर्वानुमान गर्न अत्यावश्यक मानिन्छ। अन्तरिक्ष मौसम सूर्यको सौर वायु र अन्य ऊर्जाशील विस्फोटहरूद्वारा सञ्चालित हुन्छ। यही अन्तरिक्ष मौसमले मङ्गल ग्रहको वातावरण नष्ट गरेको, र त्यसभन्दा पहिले जीवन योग्य देखिएको ग्रहलाई अहिलेको जस्तो बरफीला मरुभूमिमा परिणत गराएको प्रमुख कारण मानिन्छ।

पृथ्वीमा अन्तरिक्ष मौसमले भौमकीय आँधी उत्पन्न गर्न सक्छ, जसले विद्युत आपूर्ति बन्द गर्न सक्छ, उपग्रहहरूमा क्षति पुर्‍याउन सक्छ, रेडियो र जीपीएस संकेतमा बाधा ल्याउन सक्छ, र अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई समेत जोखिममा पार्न सक्छ। तर सकारात्मक पक्ष पनि छ—यही अन्तरिक्ष मौसमले पृथ्वीमा अद्भुत रङ्गीचङ्गी ध्रुवीय प्रकाश ल्याउने गर्छ।

सूर्यको चुम्बकीय क्षेत्र अत्यन्त शक्तिशाली, जटिल र चलायमान हुन्छ। अन्तरिक्ष मौसमको पूर्वानुमान गर्न निकै जटिल कम्प्युटर अनुकरण आवश्यक पर्छ, जुन सूर्यको विशालता र जटिलताका कारण सधैं अनुमानमै आधारित रहन्छ। यस्ता मोडेलहरूलाई अझ सही बनाउन वैज्ञानिकहरूले सूर्यका अत्यन्त विस्तृत मापनहरू सङ्कलन गर्नुपर्छ। यही ठाउँमा पार्कर सोलार प्रोब प्रयोगमा आउँछ।

पार्कर सोलार प्रोब सूर्यको माथिल्लो वातावरण—कोरोना—भित्र उडान भरिएको पहिलो मिशन हो। यसले कोरोना वरपरका चुम्बकीय क्षेत्र र कणहरूको प्रत्यक्ष मापन गरिरहेको छ, जसले सौरमण्डलभर फैलिएको सूर्यको वातावरण—हेलियोस्फियर—बारे वैज्ञानिकहरूलाई गहिरो जानकारी दिइरहेको छ।