स्टीफन हकिङलाईसमेत अलमल्याएको ब्ल्याक होलको ‘रहस्य’को समाधान हुन सक्ने नयाँ अनुसन्धानको दावी

काठमाडौं ।

ब्ल्याक होलको इभेन्ट होराइजनबाट केही पनि बाहिर जान सक्दैन भन्ने भनाई छ। तर त्यहाँबाट सूचना गुप्त रूपमा बाहिर निस्कन सक्ने नयाँ अनुसन्धानले देखाएको छ। यो सूचना चुहावट गुरुत्वाकर्षण सम्बन्धी तरंगहरूमा सूक्ष्म चिन्हहरूमा देखिन सक्ने र तिनीहरुलाई खोज्ने तरिका वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाएका छन्।

सन् १९७६ मा स्टीफन हकिङले ब्ल्याक होल पूर्णतया कालो हुँदैन भन्ने पत्ता लगाएर खगोल भौतिकशास्त्रको क्षेत्रमा हलचल ल्याएका थिए। उनले ब्ल्याक होलले अलिकति विकिरण उत्सर्जन गर्छ, र लामो समयपछि त्यस्तो विकिरणका कारण ब्ल्याक होल पूर्ण रूपमा हराउन पनि सक्छ भन्ने देखाएका थिए।

तर यसले एउटा ठूलो समस्या जन्मायो। ब्ल्याक होलले पदार्थलाई निल्दा त्यसको सूचना पनि भित्र जान्छ, तर त्यो सूचना बाहिर आउन सक्दैन। त्यस्तै, हकिङ विकिरणले पनि कुनै सूचना बोक्दैन। अनि, ब्ल्याक होल हराएपछि त्यो सूचना के हुन्छ?

स्पेस डटकमका अनुसार यसलाई “ब्ल्याक होल सूचना रहस्य” भनिन्छ, र दशकौंसम्म यसले वैज्ञानिकहरूलाई अन्योलमा पारेको छ। यसको समाधानका लागि विभिन्न सिद्धान्तहरू विकास भएका छन्। तिनमध्ये एकलाई “ननभाएलेन्ट ननलोकालिटी” भनिन्छ।

यस सिद्धान्तअनुसार, ब्ल्याक होलको भित्री भाग र बाहिरी भाग “क्वान्टम ननलोकालिटी” मार्फत जडान हुन्छन्। यसमा परस्पर सम्बन्धित कणहरूले एउटै क्वान्टम अवस्था  साझा गर्छन्, जसलाई आइन्स्टाइनले स्पूकी एक्शन एट अ डिस्टेन्सको नाम दिएका थिए।

स्पेस डटकमका अनुसार यो ननलोकालिटी “ननभाएलेन्ट” हुन्छ, किनकि यसले ब्ल्याक होलको वरिपरि कुनै ठूलो विस्फोट वा टक्कर जस्तो उर्जाशील घटना गराउँदैन। बरु, ब्ल्याक होलको भित्री र बाहिरी भागबीचको क्वान्टम जडानले स-साना तर सुनियोजित परिवर्तनहरू पैदा गर्छ।

यदि यो सिद्धान्त सही हो भने, ब्ल्याक होल वरपरको ‘स्पेस टाइम’मा हुने यस्ता स-साना परिवर्तनहरू पूर्ण रूपमा अनियमित हुँदैनन्। ती परिवर्तनहरू ब्ल्याक होलभित्रको सूचनासँग सम्बन्धित हुन्छन्। यसरी, ब्ल्याक होल हराएपछि पनि सूचना बाहिर सुरक्षित रहनेछ, र यो पहेली समाधान हुनेछ।

हालै क्याल्टेकका अनुसन्धानकर्ताहरूले यस चाखलाग्दो सिद्धान्त परीक्षण गर्न सकिने तरिकाबारे अनुसन्धान गरेका छन्।

अनुसन्धानले यस्ता ननलोकल क्वान्टम सम्बन्धहरूले ब्ल्याक होलको वरपरको स्थान-समयमा मात्र नभई, ब्ल्याक होलहरूको टक्कर हुँदा उत्पन्न हुने गुरुत्वीय तरंगहरूमा पनि चिन्ह छोड्ने देखाएको छ। यी चिन्हहरू प्रमुख गुरुत्वीय तरंग संकेतको माथि स-साना तरलहरूका रूपमा देखा पर्छन्, तर तिनको स्पेक्ट्रम अन्य तरंगहरूभन्दा फरक र विशेष हुन्छ।

अनुसन्धानकर्ताहरूले यस्ता विशेष संकेतहरू अलग गर्न एउटा कार्यक्रमको रुपरेखा तयार पारेका छन्। तर लेजर इन्टरफेरोमिटर ग्राभिटेशनल वेभ अब्जरभेटरी र भर्गो इन्टरफेरोमिटरजस्ता वर्तमान गुरुत्वीय तरंग पत्ता लगाउने उपकरणहरूको संवेदनशीलता पर्याप्त छैन। तर, अबको पुस्ताका नयाँ उपकरणहरूले यो सिद्धान्तलाई प्रमाणित गर्न सक्ने सम्भावना छ।