भयानक सौर्य आँधीले अमेरिकी आकाशमा चम्किला प्रकाशहरुलाई ‘सुपरचार्ज’ गर्ने, पावर ग्रिडहरुमा समस्या आउन सक्ने चेतावनी

काठमाडौं ।

अमेरिकी राष्ट्रिय महासागरीय र वायुमण्डलीय प्रशासन (एनओएए) को स्पेस वेदर प्रेडिक्शन सेन्टर (एसपीडब्लूसी) का पूर्वानुमानकर्ताहरूले बिहीबार (अक्टोबर १०) र शुक्रबार (अक्टोबर ११) एक गम्भीर भू-चुम्बकीय आँधीको सम्भावना औंल्याएका छन्।

यो आँधी G4 श्रेणीको हुनसक्छ, जुन एसपीडब्लूसी भू-चुम्बकीय आँधी स्केलमा दोस्रो-सबैभन्दा उच्च स्तर हो। यो स्केलले आँधीको तीव्रता र सम्भावित प्रभावहरूलाई ध्यानमा राख्छ।

वास्तवमा, एसपीडब्लूसी ले G4 श्रेणीको भू-चुम्बकीय आँधीको चेतावनी जारी गरेको छ। २००५ पछि यो दोस्रो पटक हो। यसअघि यस वर्ष मे महिनामा पनि यस्तो चेतावनी जारी गरिएको थियो, जसले अविश्वसनीय रूपमा सुन्दर अरोरल डिस्प्ले (उत्तर र दक्षिणी आकाशमा देखिने रंगीन प्रकाशहरु) उत्पन्न गरेको थियो।

यो आँधीको मुख्य कारण सूर्यमा भएको अर्को ठूलो विस्फोट रहेको स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।

मंगलबार राति (अक्टोबर ८), सूर्यको AR 3848 नामको सनस्पटले शक्तिशाली एक्स १.८-श्रेणीको सोलार फ्लेयर उत्पन्न गर्यो। एक्स फ्लेयरहरू सूर्यका सबैभन्दा शक्तिशाली विस्फोट हुन्, र यसले पृथ्वीका सूर्यप्रकाशित भागहरूमा रेडियो ब्ल्याकआउटहरू गरायो।

एसपीडब्लूसीका पूर्वानुमानकर्ताहरूले सोलार र हेलियोस्फेरिक अब्जर्भेटरी (एसओएचओ) अन्तरिक्ष यानले संकलन गरेको डाटा प्रयोग गरेर फ्लेयरको विश्लेषण गरेर यो सोलार फ्लेयरसँगै एक कोरोनल मास इजेक्शन (सीएमई) पनि भएको र यसमा सूर्यका कणहरू र चुम्बकीय क्षेत्रहरू ठूलो मात्रामा विस्फोट भएको थियो भन्ने पत्ता लगाए।

हाल यो सीएमई पृथ्वीतिर आइरहेको छ जसले पृथ्वीमा पुगेपछि शक्तिशाली भू-चुम्बकीय आँधी उत्पन्न गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।

एसपीडब्लूसीका सेवा समन्वयक शन डाहलले बुधबारको (अक्टोबर ९) पत्रकार सम्मेलनमा भने, “तपाईंले दुई चुम्बकको बारे सोच्न सक्नुहुन्छ। तिनीहरूमा समान ध्रुवीयता छ भने, तिनीहरू एकअर्कालाई धकेल्छन्। यदि तिनीहरू विपरीत छन् भने, तिनीहरू जोडिन्छन्, र चुम्बकहरू सँगै रहन्छन्। यहाँ पनि त्यही कुरा हो।”

“यो ठ्याक्कै एउटा ठुलो झट्का अगाडि आउँछ, जस्तै ठुलो चिसो हावाको फ्रन्ट अमेरिकाभरि फैलिँदा हुन्छ। तपाईँले अचानक धेरै शक्तिशाली हावाको झट्का महसुस गर्नुहुन्छ, तर अत्यधिक चिसो तापक्रम देखिन केही समय लाग्न सक्छ। यस्तै कुरा यो सीएमईहरूसँग पनि हुन्छ,” डाहलले थपे।

“हामीले झट्काको आगमन र चुम्बकीय क्षेत्रको गति र शक्ति तुरुन्तै बढेको देख्छौं,” उनले थपे। “चुम्बकीय क्षेत्रको सबैभन्दा शक्तिशाली भाग, जस्तै अत्यधिक चिसो तापक्रम, तुरुन्त देखिँदैन, किनभने त्यो भाग चुम्बकीय बादलमा हुन्छ जुन पृथ्वीमाथि फैलिँदै आउँछ। जसले यसलाई अनुगमन गरिरहेका छन् र देख्छन् कि हामीले झट्का महसुस गर्‍यौं, तर चीजहरू शान्त हुँदैछन् जस्तो देखिन्छ, त्यो वास्तवमा होइन। चुम्बकीय बादल अझै पृथ्वीमाथि आउन बाँकी छ, त्यसैले त्यो याद राख्नुहोस्।”

स्पेस डटकमले उल्लेख गरे अनुसार शक्तिशाली भू-चुम्बकीय आँधीहरूले रेडियो सञ्चार र पावर ग्रिडहरूमा अवरोध पुर्‍याउन सक्छ र कक्षमा रहेको उपग्रहलाई समेत क्षति पुर्‍याउन सक्छ। तर यसले उत्तर र दक्षिणी आकाशमा देखिने रंगीन प्रकाशपुञ्जहरु (अरोरल डिस्प्ले) लाई पनि धेरै चम्किलो बनाउन सक्छ, जसलाई सामान्यताभन्दा तलका अक्षांशहरूमा पनि देख्न सकिन्छ।

“हामीलाई तयार राख्न आवश्यक छ, र विशेष गरी वास्तविक समयको सोलार विन्दु (सूर्यको हावाको जानकारी) हाम्रो वेबपेजमा अनुगमन गर्नुपर्छ,” शॉन डाहलले भने। “सचेत रहनुहोस् र सम्भवतः वास्तविक सतर्कताका लागि सदस्यता लिनुहोस् ताकि तपाईंलाई गतिविधिहरू कहिले भइरहेको छन् भन्ने थाहा होस्। तपाईंले हेर्नुपर्ने कुरा भनेको बढेको चुम्बकीय क्षेत्र हो, जसलाई हामीले आशा गरेका छौं, र यसको उन्मुखता के हो। यदि यो उत्तरतर्फ रहन्छ भने, अरोरा दक्षिणतर्फ अघि बढ्ने सम्भावना कम छ। तर, यदि यो पृथ्वीको विपरीत (दक्षिणतर्फ) जान्छ भने, त्यस समय गतिविधिहरू छिटो हुनेछन्, र अरोरा देखिने सम्भावना धेरै हुनेछ।”

पूर्वानुमानकर्ताहरूले कुनै दुई आँधीहरू एकै प्रकारका नहुने र यो आँधी पृथ्वीतर्फ आउँदा अझ धेरै कुरा पत्ता लगाउन बाँकी रहनेमा पनि जोड दिएका छन्।

“के यो विश्वव्यापी घटना हुनेछ, वा मे महिनाको आँधी जस्तै यो संयुक्त राज्यभरि देखिनेछ?” डाहलले भने। “यसलाई ठ्याक्कै भन्न गाह्रो छ जबसम्म हामी यसलाई राम्रोसँग बुझ्दैनौं। हामीलाई फेरि G5 स्तरसम्म पुग्न आवश्यक हुनेछ यदि त्यस्तो हुन गयो भने, र हामीसँग त्यस्तो हुने सम्भावना छ।”