काठमाडौं ।
पृथ्वीको वायुमण्डलमा तैरिरहेका बादलहरू पानीको वाष्पीकरणबाट बन्छन्। यहाँको बादलको निर्माण अन्य ग्रहहरूको तुलनामा एकदमै भिन्न छ। यस्तै वैज्ञानिकहरूले कतिपय ग्रहका बादलहरू सिलिकेटले बनेका हुन्छन् भन्ने कुरा पत्ता लगाएका थिए तर ती कुन अवस्थामा बनेका हुन् भन्ने अहिलेसम्म थाहा हुन सकेको छैन।
अब, एक नयाँ अध्ययनले धूलोबाट बनेका बादलमा पनि यस्तै कारकले काम गरेको पत्ता लगाएको छ। वेस्टर्न युनिभर्सिटीका अन्वेषकहरूले नासाको सेवानिवृत्त भईसकेको टेलिस्कोप स्पिट्जर स्पेस टेलिस्कोपले देखेका ब्राउन ड्वार्फहरू हेरेर अध्ययन तयार गरेका छन्। यी यस्ता खगोलीय पिण्डहरू हुन् जुन ग्रहभन्दा ठूला तर ताराभन्दा सानो छन्।
“खैरो पुड्का र सिलिकेट बादल भएका ग्रहहरूको वायुमण्डल बुझेर, हामी अन्य ग्रहहरूको वायुमण्डल पृथ्वीको आकार जत्तिकै बुझ्न सक्छौं,” वेस्टर्न युनिभर्सिटीका प्राध्यापक र अध्ययनका सह-लेखक स्टानिमिर मेचीभले भने।
बादल बन्ने प्रक्रिया जताततै उस्तै हुन्छ, जसमा मुख्य कम्पोनेन्ट ताताे हुन्छ र त्यो वाष्प बदन्छ।एक पटक जब पानी, नुन, सल्फर, वा अमोनिया वायुमण्डलमा समाहित हुन्छन र चिसो हुन थाल्छ, त्यसले बादल बनाउँछ।
यो सिद्धान्त सिलिका बादलहरूको गठनमा पनि लागू हुन्छ, किनकि चट्टानलाई वाष्पीकरण गर्न धेरै उच्च तापक्रम चाहिन्छ, त्यसैले त्यस्ता बादलहरू ब्राउन ड्वार्फहरू जस्ता आकाशीय पिण्डहरूमा मात्र फेला पार्न सकिन्छ जुन अत्यन्त तातो हुन्छ। अन्वेषकहरूले आफ्नो अध्ययनमा ब्राउन ड्वार्फहरू समावेश गरेका थिए, किनभने तिनीहरूमध्ये धेरैमा बृहस्पतिको वायुमण्डल जस्तै ग्यासयुक्त वातावरण छ।
स्पिट्जर स्पेस टेलिस्कोपले ब्राउन ड्वार्फको वायुमण्डलमा सिलिकाका बादलहरू अवलोकन गरेको छ। यद्यपि, यसका लागि प्रमाणहरू धेरै विश्वसनीय छैनन्। नयाँ अध्ययनमा, अन्वेषकहरूले त्यस्ता लगभग १०० खोजहरू एकसाथ राखे र तिनीहरूलाई ब्राउन ड्वार्फहरूको विभिन्न तापमान अनुसार समूहबद्ध गरे। यसले तिनीहरूलाई लक्षण र तापक्रममा पुग्न अनुमति दियो जसले सिलिका बादलहरू बन्छन्।
अध्ययनका प्रमुख लेखक, गेनारो सुआरेजले सिलिका क्लाउडहरू भएको ब्राउन ड्वार्फहरू फेला पार्न स्पिट्जरको डाटा खोजेका थिए तर त्यस समयमा उनीहरुले के खोज्दैछन् भनेर थाहा नभएको बताए।
प्रकाशित: २६ असार २०७९, आईतवार
