काठमाडौं ।
अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशन (आईएसएस) मानवताको सबैभन्दा महँगो वस्तु हो र २५ वर्षदेखि कक्षमा रहेको छ। आईएसएसको २५ ओटा बुदाँमा वर्णन गरिएको रोचक इतिहास पढ्नुहोस्।
पृथ्वीबाट लगभग ४०० किलोमिटर (२५० माइल) माथि परिक्रमा गरिरहेको अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशन (आईएसएस) मानवजातिको सबैभन्दा महत्वाकांक्षी इन्जिनियरिङ परियोजनाहरू मध्ये एक हो।
पहिलो एक्सपिडिसन १ मिसनदेखि २८० भन्दा बढी एस्ट्रोनट्स र कस्मोनट्सहरूले आईएसएसको भ्रमण गरिसकेका छन् र यो अब २५ वर्षदेखि निरन्तर व्यस्त रहँदै आएको छ। यदि तपाईं २ नोभेम्बर २००० पछि जन्मनुभएको हो भने तपाईंको अहिलेसम्मको जीवनकालसम्ममा अन्तरिक्षमा सधैं कोही न कोही बस्दै आएका छन्।
आईएसएसले अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग मार्फत के हासिल गर्न सकिन्छ भनेर देखाउँछ र मानिसहरूले आफ्नो दिमाग लगाएमा सँगै काम गर्दा के गर्न सकिन्छ भनेर प्रमाणित गर्दछ। यो सधैं सजिलो भने छैन।
बिजुली आपूर्तिदेखि बस्न योग्य मात्रासम्म डिजेरिडूदेखि शौचालयसम्म, यहाँ २५ ओटा बुँदामा आईएसएसको २५ वर्षको बारेमा बीबीसीले आफ्नो धारणा प्रस्तुत गरेको छः
२७ः सबैभन्दा पुरानो आईएसएस मोड्युलको उमेर (वर्ष):
आईएसएसको पहिलो चरण जर्या, १९९८ को नोभेम्बरको एक उजाड बिहान काजाकिस्तानको बाकिनोनुर कोस्मोड्रोमबाट प्रोटोन रकेटमा प्रक्षेपण गरिएको थियो।
हामीमध्ये एक प्रयोग नगरिएको आणविक क्षेप्यास्त्र साइलोको हिउँले ढाकिएको ढिस्कोबाट हेरिरहेकाहरूका लागि (वा कम्तिमा हामीलाई भनिएको थियो कि यो प्रयोग नगरिएको थियो), यो एक अशुभ घटना थियो।
त्यतिबेला, आईएसएसको बारेमा लेखिएका धेरैजसो कथाहरू सकारात्मक थिएनन्। १९८० को दशकको परित्याग गरिएको अमेरिकी अन्तरिक्ष स्टेशन कार्यक्रम फ्रिडम र रूसको मिर अन्तरिक्ष स्टेशनको उत्तराधिकारी बीचको परियोजना ढिलाइ र लागत बढेकोमा फसेको थियो। कार्यक्रमलाई पूर्ण रूपमा त्याग्न राजनीतिक विरोधको कुनै कमी थिएन।
३ः मेम्बर्स एक्सपिडिसन १ः
बिल शेफर्ड, सर्गेई क्रिकालेभ र युरी गिडजेन्कोले नोभेम्बर २००० मा लाइट स्विच अन गरेका थिए र आईएसएसमा केवल तीन मोड्युलहरू एकसाथ बोल्ट गरिएका थिए।
जर्या, ज्वेज्दा र युनिटीले स्टेशनको मुटु बन्दै त्यसपछि थपिएका अन्य सबै खण्डहरूमा शक्ति, जीवन समर्थन र जडानहरू प्रदान गर्दै आएको छ। तिनीहरूको साँघुरो क्वार्टरको बावजुद, अन्तरिक्ष यात्रीहरूले भ्रूण स्टेशनमा लगभग पाँच महिना बिताएको र लगभग २२ वैज्ञानिक अनुसन्धानहरू सञ्चालन गर्दै सात स्पेसवाकहरू गरेको र दुई भ्रमण गर्ने स्पेस शटल क्रूहरू (चालक दलहरू) लाई स्वागत गरेको थियो। आज, आईएसएसमा कुनै पनि समयमा सामान्यतया सात अन्तरिक्ष यात्रीहरू हुन्छन् र वेबसाइटले अन्तरिक्षमा को छ भनेर ट्र्याक गर्दछ।
४२ः एसेम्बली फ्लाइटः
तपाईंले तिनीहरूलाई कसरी गणना गर्नुहुन्छ भन्ने आधारमा आईएसएसमा १६ देखि २० ओटा प्रेसराइज्ड मोड्युलहरू, आठ प्रमुख सौर्य एरेहरू र धेरै अन्य इन्टरलकिङ कम्पोनेन्टहरू छन्।
छोटकरीमा, केही एसेम्बली आवश्यक रहेको थियो। सौभाग्यवश, अमेरिकासँग रहेको स्पेस शटलले आईएसएसका विभिन्न खण्डहरू मात्र डेलिभर नगरि रोबोटिक आर्म (हात) तिनीहरूलाई ठाउँमा राख्न मद्दत गर्न प्रयोग गर्न सकिन्थ्यो। स्टेशनका लागि भागहरू रूस, उत्तरी अमेरिका, युरोप र जापानमा बनाइएका थिए भन्ने कुरालाई ध्यानमा राख्दै, तिनीहरू सबै न्यूनतम नाटकसँग फिट भएका छन्।
३८८ः ह्याबिटाट भोल्यूम (क्यूबिक मिटर्स) (बस्न योग्य आयतन–घन मिटर):
अन्तरिक्ष यात्रीहरूको लागि उपलब्ध भोल्यूम (आयतन/ठाउँ) ६ शयनकक्ष भएको घर बराबर वा यदि तपाईं ओल्ड स्कूल हुनुहुन्छ भने १३,७०५ क्यूबिक (घन) फिट रहेका छ।
तर सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणमा भुइँ, भित्ता र छतगरी तपाईं सबै उपलब्ध ठाउँ प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। व्यवहारमा लगभग हरेक भित्री सतह उपकरण, प्रयोग र भण्डारणले ढाकिएको छ।
अन्तरिक्ष यात्रीहरू पूर्ण रूपमा दिशाहीन हुनबाट जोगिन र जमिनमा प्रशिक्षण मोड्युलहरू मिलाउनको लागि आईएसएस भुइँ र छतहरूसँग डिजाइन गरिएको छ। यद्यपि चालक दलहरू चीजहरू मिलाउन र सबै कुरा उल्टो हुने अवस्थाहरुसँग परिचित हुने गरेका छन्।
२ः व्यायाम (प्रतिदिन घण्टा):
यदि लामो समयसम्म अन्तरिक्ष अभियानहरूले हामीलाई अन्तरिक्ष मानिसको लागि खराब हुन्छ भनेर सिकाएको छ। लामो समयसम्म तौलहीनताको सम्पर्कमा रहँदा मांसपेशीको पिण्डमा कमी, हड्डीको घनत्व र दृष्टि बिग्रन्छ।
गम्भीर स्वास्थ्य समस्या बिना पृथ्वीमा फर्कन सकून् भनेर अन्तरिक्ष यात्रीहरूले दिनको दुई घण्टा कसरत गर्नुपर्छ। आईएसएसमा रहेको जिममा ट्रेडमिल, साइकल र प्रतिरोधात्मक मेसिनहरू समावेश छन्।
अन्तरिक्ष यात्रीहरू व्यायामलाई गम्भीरतापूर्वक लिन पर्याप्त प्रेरित, अनुशासित र प्रतिस्पर्धी हुन्छन्। २०१६ मा, बेलायती अन्तरिक्ष यात्री टिम पिकेले तीन घण्टा ३५ मिनेटमा ४२ किलोमिटर (२६.१ माइल) पूरा गरेर अन्तरिक्षमा म्याराथन दौडने नयाँ रेकर्ड पनि बनाएका थिए।
९८ः सास, पसिना र पिसाबको रिसाइकल्ड प्रतिशतः
आजको पिसाब भोलिको कफी हो, अर्थात् अन्तरिक्षमा भनाइ छ। आईएसएसमा रहेको पानी पुनःप्राप्ति प्रणाली इन्जिनियरिङको एक चमत्कार हो र यो प्रविधिले अन्तरिक्ष यात्रीहरूले निकालेको लगभग सबै पानी पुनःप्राप्त गर्दछ।
यो प्रविधिले हावाबाट पानीको वाफ र अन्तरिक्ष यात्रीको पसिना र शौचालयबाट पिसाब निकाल्दै सफा पिउने पानीमा रूपान्तरण गर्दछ। जटिल प्लम्बिङको साथसाथै, वातानुकूलित प्रणालीले स्टेशन मार्फत निरन्तर हावा कायम राख्छ। साप्ताहिक सफाई सत्रहरूको बावजुद, आईएसएस बग–मुक्त छैन। हालै गरिएको एक अध्ययनले त्यहाँ ५५ विभिन्न प्रकारका सूक्ष्मजीवहरू मानिसहरूसँग सह–अस्तित्वमा रहेको पत्ता लगाएको थियो।
४,४००ः अनुसन्धान पत्रहरू प्रकाशितः
अन्तरिक्ष यात्रीहरूले आफ्नो काम गर्ने दिनको धेरैजसो समय प्रयोगहरू सञ्चालन, अनुगमन र विश्लेषणमा बिताउँछन्। सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षण अनुसन्धानहरू हड्डी र मांसपेशी चिकित्सा अध्ययनदेखि लिएर सामग्री र औषधिहरूको अनुसन्धानसम्म हुन्छ।
केही प्रयोगहरू – जस्तै यो कीराहरूसँगको – पृथ्वीमा रोगहरूसँग लड्ने उद्देश्यले गरिन्छ, जबकि अरूमा नयाँ प्रविधिहरू विकास गर्ने उद्देश्यले गरिन्छ। धेरै निजी कम्पनीहरूले अन्तरिक्षमा उन्नत सामग्रीहरू निर्माण गर्न आईएसएस अनुसन्धानमा निर्माण गरिरहेका छन्।
७०ः सबैभन्दा वृद्ध अन्तरिक्ष यात्री (वर्ष):
नासाले १९५९ मा आफ्नो पहिलो अन्तरिक्ष यात्रीहरू छनोट गर्दा उम्मेदवारहरू जवान र शारीरिक रूपमा पूर्ण हुनुपर्थ्यो। जोन ग्लेनलाई पत्रकार सम्मेलनमा मेडिकल स्क्रिनिङको क्रममा उनलाई कुन परीक्षण सबैभन्दा खराब लाग्यो भनेर सोधियो थियो र उनले “यदि तपाईंले मानव शरीरमा कतिवटा ओपनिङ्गसहरू छन् र तपाईं ती मध्ये कुनै एकमा कति टाढा जान सक्नुहुन्छ भनेर पत्ता लगाउनुभयो भने… तपाईंले तपाईंको लागि कुन सबैभन्दा गाह्रो हुनेछ भनेर जवाफ दिनुहुन्छ” भन्ने उत्तर दिएका थिए।
उनको त्यागको लागि धन्यवाद र तपाईं अन्तरिक्ष यात्री बन्नको लागि जवान वा फिटनेसको शिखरमा हुनुनपर्ने बताउँछ। यद्यपि, तपाईं आफ्नो काममा राम्रो हुनु आवश्यक छ, त्यसैले अन्तरिक्ष यात्रीहरू आफ्नो करियरमा धेरै पछि अवकाश लिइरहेका छन्।
आईएसएसमा बस्ने सबैभन्दा वृद्ध अन्तरिक्ष यात्री हाल डन पेटिट हुन् र उनी आफ्नो ७० औं जन्मदिनमा पृथ्वीमा फर्केका थिए। संयोगवश जोन ग्लेनले ७७ वर्षको उमेरमा आफ्नो दोस्रो मिसन उडान गरेका थिए।
३७१ः सबैभन्दा लामो मिसन (दिन):
के तपाईंले कहिल्यै कार्यालयको झ्यालबाट बाहिर हेर्दै कामको दिनको अन्त्यको लागि आतुर भएको महसुस गर्नु भएको छ? कल्पना गर्नुहोस् कि तपाईं एक वर्षभन्दा बढी समयदेखि आफ्नो कार्यस्थलमा अड्किएको र कहिलेकाहीं मात्र बाहिर जान सक्नुहुनेछ।
६ महिना वा सोभन्दा बढी समयसम्म चल्ने मिसनहरू अब सामान्य भइसकेका छन् र सबैभन्दा लामो आईएसएस उडानको हालको रेकर्ड नासाका फ्र्याङ्क रुबियो हुन् र उनी सेप्टेम्बर २०२३ मा पृथ्वीमा फर्केका थिए।
अन्तरिक्ष यात्री भलेरी पोल्याकोभले अझै पनि एउटै मिसनमा अन्तरिक्षमा सबैभन्दा धेरै दिन बिताउने रेकर्ड राखेका छन्। उनी १९९४ र १९९५ को बीचमा रूसको धेरै सानो मिर अन्तरिक्ष स्टेशनमा ४३७ लगातार दिन कक्षमा बसेका थिए।
२५ः क्युपोला ग्लासको पेनको मोटाई (एमएम):
आईएसएसमा घुम्नको लागि क्युपोला निकै लोकप्रिय ठाउँ हो। पृथ्वीमा रहेको यो युरोपेली–निर्मित बे विन्डो (खाडी झ्याल) ले अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई ज्ञात ब्रह्माण्डको सबैभन्दा राम्रो दृश्यहरू मध्ये एक प्रदान गर्दछ।
तर झ्यालबाट बाहिर हेर्ने व्याकुलताले अन्तरिक्ष यात्रीको दिनलाई नियन्त्रण गर्ने कडा समयरेखालाई बिगार्न सक्छ। निकोल स्टटले माई स्पेस बोफिन्स पोडकास्टमा उनले काममा फर्कन सम्झाउन अलार्म सेट गर्नुपरेको स्वीकार गरेकी छिन्। अन्तरिक्ष यात्रीहरू फोटोग्राफीमा बढ्दो रूपमा कुशल भएको र संसारसँग आफ्नो दृष्टिकोण साझा गर्दै आएका छन्।
१ः डिजेरिडू बजाउनेः
आईएसएसमा चलचित्र हेर्नेदेखि लिएर पानी रङ्गका चित्रकलासम्मका शौखहरू सहित धेरै अन्तरिक्ष यात्रीहरूले संगीत वाद्ययन्त्रहरू पनि साथमा बोक्ने गरेका छन्।
क्यानेडियन क्रिस ह्याडफिल्डले आइएसएसमा स्पेस ओडिटीको आफ्नो संस्करण प्रसिद्ध रूपमा रेकर्ड गरेका थिए। अन्य कलाकारहरूमा स्टेशनमा बाँसुरी बजाउने क्याडी कोलम्यान र आफ्नो स्याक्सोफोन ल्याएका थोमस पेस्केट समावेश छन्।
यद्यपि, डन पेटिट सम्भवतः आइएसएसको सबैभन्दा ठूलो संगीत आविष्कारकको रूपमा चिनिन्छन्। उनले आईएसएसमा अन्तरिक्ष यात्रीहरूले गर्ने व्यापक शिक्षा कार्यक्रमको अंशको रुपमा विज्ञान प्रयोग प्रदर्शन गर्न स्टेशनको भ्याकुम क्लिनरलाई डिजेरिडूमा परिणत गरे।
२११ः अन्तरिक्ष यात्रीको स्लीपिङ ब्यागको लम्बाइ (सेमी):
प्रत्येक अन्तरिक्ष यात्रीलाई आईएसएसमा क्लासिक ब्रिटिश फोन बक्सको आकारको एउटा निजी बस्ने क्षेत्र छुट्याइएको छ। उनीहरूले त्यहाँ घरबाट चित्र र फोटोहरू सजाउन सक्छन्।
तिनीहरूलाई विशेष रूपमा डिजाइन गरिएको स्लीपिङ ब्यागहरू पनि दिइन्छ र उक्त स्लीपिङ ब्यागहरू भित्तामा टाँसिएको हुन्छ। तर भेन्टिलेसन फ्यानहरूको आवाज, सूर्यको चमक र गुरुत्वाकर्षणको कमीले निदाउन चुनौतीपूर्ण बनाउँछ।
कम्तिमा आईएसएसमा अन्तरिक्ष यात्रीहरूको निजी ठाउँ उपलब्ध हुन्छ। आगामी १०–दिने आर्टेमिस आईआई मिसनको लागि, ओरियन अन्तरिक्षयानका चार चालक दललाई केही सेन्टिमिटरको दूरीमा ह्यामोकमा झुण्ड्याइनेछ।
४ः शौचालयः
क्रिस ह्याडफिल्डले “अन्तरिक्षमा उनको आफ्नो सबैभन्दा गर्वको दिन” को बारेमा सुनाए। आफ्नो २०१२ को मिसनको क्रममा उनी रूसी स्पेसवाकको समन्वय गरिरहेका थिए र स्टेशनको अमेरिकी खण्डमा रहेको शौचालय बिग्रिएको बताए। “यदि मैले शौचालय मर्मत नगरेको भए, यो मर्मत हुने थिएन।
“म केही हात गहिराईमा गुरुत्वाकर्षण–विहीन, पानी–विहीन शौचालयलाई पुनर्निर्माण गर्दै थिएँ, त्यसपछि मैले आफूलाई सफा गर्नुपर्ने थियो र स्टेशनको अर्को छेउमा पुग्नुपर्ने थियो र स्पेसवाकको लागि सेट अप गर्न मद्दत गर्नुपर्ने थियो।” दिनको अन्त्यसम्ममा, स्पेसवाक बिना कुनै अवरोध सम्पन्न भयो र शौचालयले पनि काम गर्यो। “यो नै ६ महिनाको संसारको परिक्रमा गर्ने क्रममा मेरो मुख्य आकर्षण थियो।”
५ः चकलेट चिप कुकीज बेक्डः
ग्लूपी पेस्टको प्रारम्भिक दिनहरूदेखि अन्तरिक्ष खानाले धेरै लामो यात्रा तय गरेको छ। अमेरिकी अन्तरिक्ष यात्रीहरूले रातहरू पिज्जासँग मनाउने गर्दछन् भने युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सी (ईएसएस) अन्तरिक्ष यात्रीहरूले थप परिष्कृत स्वाद दावी गर्न सक्छन्।
इटालियन सामन्था क्रिस्टोफोरेटीको मिसनमा कक्षामा पहिलो एस्प्रेसो मेसिन समावेश थियो र फ्रान्सेली अन्तरिक्ष यात्री सोफी एडेनोटले एक पुरस्कार–विजेता शेफद्वारा विकसित गोर्मे खाना खाने योजना बनाएकी छिन्।
भविष्यमा अन्तरिक्षमा खाना उब्जाउने र कच्चा सामग्रीहरू पकाउने उद्देश्य रहेको छ। आईएसएसमा पहिले नै सलाद सफलतापूर्वक खेती गरिएको छ र २०१९ मा अन्तरिक्ष यात्रीहरूले पाँचवटा कुकीज बेक गर्न पनि सफल भएका थिए। तर तिनीहरूलाई उक्त कुकीज खान अनुमति दिइएको थिएन र तिनीहरू सुरक्षित छन् कि छैनन् भनेर हेर्न तिनीहरूलाई पृथ्वीमा फर्काउनु पथ्र्यो।
४०ः अन्तरिक्ष फोहोरबाट बच्ने चालहरूः
२०१३ को फिल्म ग्राभिटीले अन्तरिक्ष फोहोर नियन्त्रण बाहिर जाँदा के गलत हुन सक्छ भनेर प्रकाश पारेको थियो। कथाले “केस्लर सिन्ड्रोम” घटनाको कल्पना गर्दछ र कक्षीय भग्नावशेषको क्यास्केडिङ प्रभावले अन्तरिक्षयानलाई नष्ट गर्दछ।
लगभग २८,००० वस्तुहरू कक्षमा भएकोले चालक दलका अन्तरिक्षयान भग्नावशेषबाट ठोक्किने जोखिम बढ्दो चिन्ताको विषय भएको छ। आईएसएसले ठूलो क्षतिबाट बच्न सफल भए तापनि प्रभावहरूले ग्रस्त रहेको छ। आफ्नो २०१५ को मिसनको क्रममा, टिम पिकेले क्युपोला झ्यालमा रहेको चिपको यो निराशाजनक तस्वीर खिचेका थिए।
९ः सबैभन्दा लामो स्पेसवाक (घण्टा):
डिसेम्बर १९९८ मा पहिलो एसेम्बली मिसनपछि आईएसएसमा २७० भन्दा बढी स्पेसवाकहरू भइसकेका छन्। सुरुमा तीमध्ये धेरैजसो स्टेशनलाई एकसाथ टुक्रा पार्न मद्दत गर्नका लागि थिए तर आज तिनीहरू बढ्दो रूपमा पुरानो भागहरू मर्मत वा प्रतिस्थापन गर्नका लागि केन्द्रित छन्।
सबैभन्दा लामो स्पेसवाक २००१ मा सुसान हेल्म्स र जिम भोसद्वारा गरिएको आठ घण्टा र ५६ मिनेटको भ्रमण हो। २०१३ मा स्पेसवाकको क्रममा, लुका पार्मिटानोको हेलमेट पानीले भरिन थालेपछि लगभग डुबेका थिए।
७ः क्यानाडार्म२ मा जोइन्टहरूः
गायन अन्तरिक्ष यात्रीहरू प्रदान गर्नुको अलावा, आईएसएसमा क्यानडाको सबैभन्दा ठूलो योगदान भनेको जटिल मल्टि–जोइन्टेड रोबोटिक आर्म हो। स्पेस शटलमा जडान गरिएको मूल रोबोटिक आर्मको विकास रहेको क्यानाडार्म२ लाई एसेम्बली मिसन र अन्तरिक्षयान डकिङदेखि लिएर आईएसएसको विभिन्न भागहरूमा अन्तरिक्षयात्रीहरूलाई बोक्ने सबै कुराको लागि प्रयोग गरिन्छ भने यो साँच्चै सम्झनयोग्य सवारी हो।
क्यानडाले “अहिलेसम्म निर्मित सबैभन्दा परिष्कृत अन्तरिक्ष रोबोट” भनेर पनि विकास गरेको छ। डेक्स्ट्रेको रूपमा चिनिने रोबोटमा दुई हात, पाँच आँखा र स्विस आर्मी चक्कु संलग्न छन्।
१३ः अन्तरिक्ष पर्यटकः
आइएसएस भ्रमण गर्नु अब अन्तरिक्ष एजेन्सीका अन्तरिक्ष यात्री (एस्ट्रोनट्स) र कस्मोनट्सहरूको मात्र कुरा रहेन। आइएसएसमा १३ जना निजी व्यक्तिहरू पनि उडेका छन्।
सवारी प्रदान गर्ने कम्पनीहरूले उनीहरूलाई पर्यटक भन्दा पनि स्पेसफ्लाइट (अन्तरिक्ष उडान) सहभागी भन्न रुचाउँछन् र अर्बपतिहरूले पनि महिनौं तालिम लिनुपर्छ।
नासाले आवासको लागि प्रति रात लगभग ३५,००० अमेरिकी डलर (२६,५०० पाउन्ड स्टर्लिंग) शुल्क लिने रिपोर्ट गरिएको छ भने त्यसमा खाना र पृथ्वीको दृश्य समावेश छ।
१६ः २४ घण्टामा कक्ष परिक्रमाः
२८,००० किलोमिटर प्रति घण्टा (१७,५०० माइल प्रतिघण्टा) को गतिमा आईएसएस अन्तरिक्ष यात्रीहरूले हरेक दिन १६ सूर्योदय र १६ सूर्यास्तको अनुभव गर्छन्।
पृथ्वीको लगभग ८० प्रतिशत माथि रहेको स्टेशनको कक्षीय ट्र्याकहरूलाई हामी माथिबाट गुज्रिएको हेर्न सक्नेछौँ। आईएसएस रातको आकाशमा सबैभन्दा चम्किलो वस्तुहरू मध्ये एक हो। तपाईंले निःशुल्क नासा एप प्रयोग गर्दै आईएसएस हेर्ने अवसरहरूको बारेमा सचेत हुनसक्नुहुन्छ।
५५ मिलियनः सबैभन्दा सस्तो उडान (अमेरिकी डलर):
आइएसएसमा पुग्नु सस्तो त छैन तर पहिलेको भन्दा कम भएको छ। २०१८ को रिपोर्ट अनुसार, प्रत्येक स्पेस शटल उडानको लागत लगभग १.५ बिलियन अमेरिकी डलर (१.१३ बिलियन पाउन्ड स्टर्लिंग) छ।
यद्यपि शटलले अन्तरिक्ष यात्री र पेलोड दुवै बोक्न सक्छ। आज, स्पेसएक्सको ड्र्यागनमा सिटको लागि चलिरहेको दर लगभग ५५ मिलियन अमेरिकी डलर (४१.६ मिलियन पाउन्ड स्टर्लिंग) छ र कम आरामदायी रूसी सोयुज यात्रा लगभग ८० मिलियन अमेरिकी डलर(६०.६ मिलियन पाउन्ड स्टर्लिंग) मा आउँछ। यद्यपि प्रतिस्पर्धाले लागत घटाएको छ भने रकेटहरू सधैं विद्यमान प्रविधिसँग महँगो हुनेछन्।
२८६ः सुनिता र बुचको ‘आठ–दिने’ अभियानको अवधि (दिन):
मानव अन्तरिक्ष उडानमा स्टारलाइनरलाई अर्को ठूलो कुराको रूपमा वर्णन गरिएको छ। धेरै अवरोधहरू पछि बोइङको नयाँ अन्तरिक्षयान अन्ततः जुन २०२४ मा आफ्नो पहिलो चालक दल परीक्षण उडानको लागि तय भएको थियो।
तर नासाले यो मिसनलाई आठ दिनकोे अभियानको रूपमा बिगारेकोमा पछुताउनु परेको थियो। डकिङको क्रममा धेरै असफलताहरूले अधिकारीहरूले स्टारलाइनरलाई चालक दल बिना पृथ्वीमा फिर्ता पठाउने निर्णय गरे र अन्तरिक्ष यात्री सुनीता विलियम्स र बुच विल्मोरलाई स्टेशनमा अड्काएर अन्तरिक्षमा क्रिसमस बिताउन बाध्य पारे। दुई अन्तरिक्ष यात्रीहरू अन्ततः मार्च २०२५ मा पृथ्वीमा फर्किए।
७३५,०००ः बिजुली उत्पादन (किलोवाट–आवर प्रति वर्ष):
१०९ मिटर (३५६ फिट) मा आईएसएस सौर्य एरेहरूको पखेटाको फैलावट एयरबस ए३८० भन्दा लामो छ। सूर्यतिर फर्केर झुकेका एरेहरूलाई निरन्तर बिजुली आपूर्ति सुनिश्चित गर्न ब्याट्रीहरूको बैंकमा जोडिएको छ।
आईएसएसमा इन्सुलेशन र ओभर हिटिङ हुनबाट रोक्नको लागि कुलिङ प्रणाली पनि जडान गरिएको छ भने अन्तरिक्षमा ताप फैलाउन एमोनियाले भरिएको रेडिएटरहरूको बैंक पनि छ।
एमोनिया चुहावट चिन्ताको कारण बनेको छ र परिणामस्वरूप तिनीहरूलाई मर्मत गर्न आपतकालीन स्पेसवाकहरू गरिएको छ।
३,०००,०००ः सफ्टवेयर कोडका लाइनहरूः
१९६९ मा, लगभग ७४ किलोबाइट आरओएम र ४ किलोबाइट र्याम मेमोरी (तपाईंले आफ्नो स्मार्टफोनमा फेला पार्नुहुने कुराको सानो अंश) बराबरको कम्प्युटरले तीन अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई पृथ्वीबाट चन्द्रमासम्म लगभग ३८०,००० किलोमिटर (२३६,००० माइल) नेभिगेट गर्न र चन्द्रमाको सतहमा सटीक स्थानमा अवतरण गर्न सक्षम बनायो।
आईएसएसलाई चाहिने धेरै कम्प्युटिङ पावरले स्टेशनमा नै अपरेटिङ सिस्टम र जमिनमा मिसन नियन्त्रण दुवैलाई समेट्छ। वास्तवमा, आईएसएसमा सोभियत–युगको इलेक्ट्रोनिक्सदेखि ट्याब्लेटहरूसम्मका धेरै कम्प्युटरहरू छन्।
त्यहाँ एडप्टेड रास्पबेरी पाई कम्प्युटरहरू पनि छन् र एस्ट्रो–पाई भनेर नामकरण गरिएको तिनीहरू विद्यार्थी प्रयोगहरू चलाउन प्रयोग गरिएको छ।
४८६,०००ः जहाजमा रहेका वस्तुहरूः
हामी सबैले घरमा रहेका सामानहरू हराउँछौं र तपाईंले तिनीहरूलाई तल राख्नुभएको र तिनीहरू टाढा गएको कल्पना गर्नुहोस्। यो आईएसएसमा बारम्बार हुने घटना भएको हुनाले सतहहरू र अन्तरिक्ष यात्रीका लुगाहरू भेल्क्रोको प्याचले ढाकिएको हुने गर्दछ।
जहाजमा के छ भनेर ट्र्याक राख्नको लागि लगभग हरेक वस्तु – महत्वपूर्ण हार्डवेयरदेखि शौचालय रोलसम्म – लाई बार कोड र/वा सिरियल नम्बर दिइन्छ। सम्पूर्ण प्रणाली मिसन नियन्त्रणमा इन्भेन्टरी स्टोवेज अफिसरद्वारा निरीक्षण गरिन्छ।
त्यसैले, यदि अन्तरिक्ष यात्रीहरूको शौचालय रोल सकियो भने, उनीहरूलाई कसलाई कल गर्ने भनेर थाहा छ। (ह्युस्टनमा रहेको नासाको मिसन नियन्त्रण केन्द्रद्वारा प्रदान गरिन्छ, यो हाम्रो मनपर्ने आईएसएस तथ्य हो।)
१५० अर्बः कुल लागत (अमेरिकी डलर):
हामीलाई आईएसएसको पूर्ण लागत कहिल्यै थाहा नहुन सक्छ र गणना गर्न वा प्रमाणित गर्न सबैभन्दा गाह्रो संख्या भएको उल्लेख गरिएको छ।
हामीलाई थाहा छ कि नासाले मात्र आईएसएस सञ्चालन गर्न प्रत्येक वर्ष ३ अर्ब अमेरिकी डलरदेखि ४ अर्ब अमेरिकी डलर (२.२७ अर्ब पाउन्ड स्टर्लिंग देखि ३ अर्ब पाउन्ड स्टर्लिंग) खर्च गर्छ।
-बीबीसी
प्रकाशित: १५ पुष २०८२, मंगलवार
