सूर्यमा भयो यो वर्षकै सर्वाधिक शक्तिशाली सौर्य विस्फोट: अफ्रिका र यूरोपमा रेडियो सिग्नल ब्ल्याकआउट

काठमाडौं ।

सूर्यले सोमबार बिहान (नोभेम्बर ११) अत्यन्त शक्तिशाली रूपमा विस्फोट गर्दै यस वर्षको सबैभन्दा ठूलो एक्स ५.१ श्रेणीको सोलार फ्लेयर उत्सर्जन गरेको छ, जुन सन् २०२४ को अक्टोबरपछि देखिएको सबैभन्दा तीव्र विस्फोट हो।

यो विस्फोट बिहान ५ बजे (इस्टर्न समय) अर्थात् १०:०० जीएमटीमा सूर्यका सक्रिय दाग एआर४२७४ बाट भएको थियो, जसले पछिल्ला दिनहरूमा निरन्तर गतिविधि देखाउँदै आएको छ।

उक्त विस्फोटका कारण अफ्रिका र युरोपका क्षेत्रमा उच्च-आवृत्ति (हाई-फ्रिक्वेन्सी) रेडियो सञ्चारमा अवरोध आउने गरी शक्तिशाली (आर३ स्तरको) रेडियो ब्ल्याकआउट भएको अमेरिकी राष्ट्रिय महासागरीय तथा वायुमण्डलीय प्रशासन (एनओएए) ले जनाएको छ।

यो विस्फोट एआर४२७४ बाट आएको पछिल्लो शक्तिशाली गतिविधि हो। यसअघि नोभेम्बर ९ मा एक्स १.७ र नोभेम्बर १० मा एक्स १.२ श्रेणीका सोलार फ्लेयर देखिएका थिए। ती दुबै विस्फोटसँगै सौर्य कोरोना पदार्थ उत्सर्जन (सीएमई) पनि भएको थियो, जसका प्रभावहरू आज रातभर पृथ्वीमा पुग्न सक्ने र तीव्र (जी३ स्तरका) भू–चुम्बकीय आँधी तथा सुन्दर अरोरा उत्पन्न हुन सक्ने सम्भावना रहेको एनओएए को स्पेस वेदर प्रिडिक्शन सेन्टरले जनाएको छ।

आजको सीएमई पनि तीभन्दा जोडिँदै पृथ्वीतर्फ करिब ४.४ मिलियन माइल प्रति घण्टाको गतिमा आउँदैछ। एनओएए का अनुसार, यो सीएमई नोभेम्बर १२ को मध्याह्नतिर पृथ्वीमा पुग्ने अनुमान छ। यदि आजको विस्फोटको प्रभाव पनि जोडियो भने, पृथ्वीमा गम्भीर (जी४ स्तरको) भू–चुम्बकीय आँधी देखिन सक्ने चेतावनी दिइएको छ।

स्पेस डटकमका अनुसार सोलार फ्लेयरहरूलाई तिनको ऊर्जा उत्पादनको आधारमा ए, बी, सी, एम र एक्स गरी पाँच श्रेणीमा वर्गीकरण गरिन्छ। प्रत्येक श्रेणी अघिल्लोभन्दा दशगुणा शक्तिशाली हुन्छ। एक्स श्रेणीका फ्लेयरहरू सबैभन्दा शक्तिशाली हुन्छन्, र त्यसपछि आउने अंकले तीव्रता जनाउँछ। एक्स ५.१ स्तरको यो विस्फोट त्यस मापनको माथिल्लो सीमा नजिकको हो।

यस विस्फोटले पृथ्वीको तर्फ तीव्र एक्स–रे र अत्यधिक पराबैजनी विकिरण पठाएको थियो, जसले माथिल्लो वायुमण्डल आयनाइज गरी विश्वका धेरै क्षेत्रमा रेडियो सिग्नलहरू कमजोर बनाएको थियो। अफ्रिका र युरोपमा शक्तिशाली (आर३) रेडियो ब्ल्याकआउट रेकर्ड गरिएको छ।

यो सक्रिय क्षेत्र (एआर४२७४) हालसम्म सोलार साइकल २५ को सबैभन्दा उत्पादक सोलार फ्लेयर स्रोत बनेको छ, जसले हालको हप्ता सूर्यीय गतिविधिको चरम अवस्था जनाइरहेको छ।

नोभेम्बर ११ को बिहान एक्स ५.१ सोलार फ्लेयरसँगै उत्सर्जित सीएमई नोभेम्बर १२ मा पृथ्वीमा पुग्ने अनुमान गरिएको छ। एनओएए का अनुसार यसले त्यस दिन गम्भीर (जी४ स्तरको) भू–चुम्बकीय आँधी उत्पन्न गर्न सक्छ।