सूर्यको अध्ययन गर्ने नासाको पञ्च मिशनका ४ स्याटेलाइट पृथ्वीको कक्षमा स्थापित

काठमाडौं ।

अगस्ट १३ तारिखमा नासाले सूर्य अध्ययन गर्ने नयाँ र रोमाञ्चक ‘पन्च’ मिशनका चारवटा उपग्रहले सफलतापूर्वक पृथ्वीको कक्षामा आफ्नो स्थान ग्रहण गरेको घोषणा गरेको छ। यी सबै उपग्रहहरू पृथ्वीको दिन-रातको रेखामा रहेका छन्, जसले गर्दा सूर्यको निरन्तर अवलोकन सम्भव हुन्छ।

‘पन्च’ (पोलरामिटर टु युनिफाइ द कोरोना हेलियोस्फियर) नामक मिशनको उद्देश्य यसको नामले संकेत गरेजस्तै सूर्यको कोरोना र हेलियोस्फियरलाई जोड्ने काम गर्नु हो। यो मिशनमा चारवटा छुट्टाछुट्टै अन्तरिक्ष यान छन्, जसको आकार साधारण सूटकेस जस्तै छ, र तीव्र गतिमा बहने सौर्य पवनबारे महत्वपूर्ण तथ्यांक संकलन गर्ने क्षमता राख्छन्।

सौर्य पवन भनेको सूर्यबाट निस्कने आवेशित कणहरूको धार हो, जसको गति प्रति घण्टा करिब १० लाख माइलसम्म पुग्छ। यद्यपि यो सूर्यको कोरोना (बाहिरी वायुमण्डल) सँग सम्बन्धित छ भन्ने थाहा भए पनि यसको सटीक उत्पत्ति कहाँ हो भन्ने कुरा अझै स्पष्ट भएको छैन। यही रहस्यको उत्तर खोज्न पन्च मिशन अघि बढाइएको हो।

यस मिशनका चारवटा अन्तरिक्ष यानमध्ये तीनवटा ‘वाइड-फिल्ड इमेजर’ (डब्लूएफआई) र एउटा ‘नियर-फिल्ड इमेजर’ (एनएफआई) हुन्। यी सबैले सौर्य पवनभित्रका विशेष संरचनाहरू अलग गर्न मिलेर काम गर्छन्, जसले यसको उत्पत्तिबारे संकेत दिन सक्छ।

“हामीलाई दुई प्रकारका उपकरण चाहिन्छ—एक सूर्य नजिक हेर्ने, जहाँ धेरै प्रकाश हुन्छ, र अर्को सूर्यबाट टाढा हेर्ने, जहाँ कम प्रकाश हुन्छ,” पन्चका प्रमुख अनुसन्धानकर्ता क्रेग डिफरेस्टले मिशनको अवलोकनमा भनेका थिए।

यो मिशनको उद्देश्य सौर्य आँधीको जटिलता बुझेर सूर्यको कोरोना र हेलियोस्फियरबीचको सम्बन्ध प्रष्ट पार्नु हो। हेलियोस्फियर भनेको सूर्यको कोरोनाबाट निस्किएको कणहरूले बनेको अदृश्य फोका हो, जसले हाम्रो सौर्यमण्डललाई बाँकी ब्रह्माण्डबाट अलग गर्छ।

यो लक्ष्य पूरा गर्न मिशनका चारवटा यानहरूलाई पृथ्वीको कक्षामा विशेष ढंगले राखिएको छ, जसबाट सौर्य पवनबारे बढी तथ्यांक संकलन गर्न सकियोस्। नासाले अगस्ट ७ सम्ममा यो व्यवस्था सफलतापूर्वक पूरा भएको जनाएको छ।

“हामीलाई सूर्य वरिपरि सौर्य पवनको नजिकै वास्तविक समयमा मापन गर्नुपर्छ,” डिफरेस्टले नयाँ विज्ञप्तिमा भने। “पृथ्वी कुनै एउटा यानको दृष्टिकोणबाट बीचमा पर्छ, त्यसैले हामीले यानहरूलाई पृथ्वी वरिपरि फैलाउनुपर्‍यो, जसले गर्दा सबै दिशामा एकैपटक अवलोकन गर्न सकियोस्।”

पन्चले अप्रिल १८ मा आफ्नो पहिलो ‘फर्स्ट लाइट’ तस्बिर खिचेको थियो, जसले सबै उपकरण ठीकसँग काम गरिरहेको पुष्टि गर्‍यो। यी तस्बिरहरू अहिले लगभग पूर्ण रूपमा प्रशोधन भइसकेका छन् र एउटा ठूलो मोजाइक तयार पार्ने तयारीमा छन्।

अब चारै उपकरण आफ्नो अन्तरिक्षीय स्थानमा स्थिर भएपछि, हाम्रो सौर्यमण्डलको सूर्यसँग सम्बन्धित एउटा ठूलो रहस्यको उत्तर फेला पार्ने यात्रा अझ नजिक पुगेको छ।