चीनले चाङ्ए-५ मिसनबाट सङ्कलन गरिएको चन्द्रमाको नमूना अमेरिकी विश्वविद्यालयहरुलाई सापटी दिने

काठमाडौं ।

चीनले आफ्नो चाङ्ए-५ मिसनबाट सङ्कलन गरिएको चन्द्रमाको नमूना सापटी लिनका लागि आएको अन्तर्राष्ट्रिय आवेदनहरू स्वीकार गरेको छ, जसमा दुई अमेरिकी विश्वविद्यालयहरू पनि छन्।

चीन राष्ट्रिय अन्तरिक्ष प्रशासन (सीएसएनए) ले चीनको १०औं वार्षिक अन्तरिक्ष दिवसको अवसरमा अप्रिल २४ मा शाङ्घाईमा आयोजित सम्मेलनमा नमूना सापटीसम्बन्धी पछिल्लो चरणको अन्तर्राष्ट्रिय आवेदनको नतिजा घोषणा गरेको हो। कार्यक्रममा चन्द्र नमूना सापटी सम्झौता समारोह पनि आयोजना गरिएको थियो।

छवटा देशका सात विश्वविद्यालयहरू—अमेरिका, जापान, जर्मनी, फ्रान्स, बेलायत र पाकिस्तान—का आवेदनहरू स्वीकृत गरिएको सीएसएनएले वक्तव्यमार्फत जनाएको छ। स्वीकृत अमेरिकी संस्थाहरू ब्राउन विश्वविद्यालय र स्टोनी ब्रुक विश्वविद्यालय हुन्, जसले दुवैले नासाको अनुदान पाएका छन्।

यो घोषणा अमेरिका-चीन व्यापार तनाव, ट्रम्प प्रशासनद्वारा लगाइएको भन्सार शुल्क, अन्तरिक्ष क्षेत्रमा द्विपक्षीय सहकार्यमा अमेरिकाले लगाएको प्रतिबन्ध, र चीनको व्यापक अन्तरिक्ष कूटनीतिक प्रयासहरूका बीच आएको स्पेसन्युजले उल्लेख गरेको छ।

सीएसएनएले अप्रिल २४ मै आफ्नो योजना अनुसार चाङ्ए-८ चन्द्र दक्षिण ध्रुव अवतरण मिसनमा सहभागी हुने अन्तर्राष्ट्रिय परियोजनाहरूको छनोट पनि घोषणा गरेको छ। छनोटमा सहभागी परियोजनाहरूमा अमेरिकी आर्टेमिस कार्यक्रमको वैकल्पिक रुपमा चीन नेतृत्वमा अगाडि बढाइएको अन्तर्राष्ट्रिय चन्द्र अनुसन्धान केन्द्र (आईएलआरएस) मा आवद्ध देशहरू समावेश छन्।

एजेन्सीले शाङ्घाईमा आफ्नो तियानवेन-३ मङ्गल ग्रह नमूना फिर्ता मिसन सन् २०२८ अन्त्यतिर प्रक्षेपण गर्ने योजना रहेको र यसमा अन्तर्राष्ट्रिय पेलोड प्रस्तावहरू आमन्त्रण गरिएको समेत बताएको छ।

चाङ्ए-५ रोबोटिक मिसनले सन् २०२० को अन्त्यमा चन्द्र सतहको नजिकको भागमा रहेको ओसियानस प्रोसेलारमको एउटा भौगर्भिक रूपमा नयाँ क्षेत्रमा स्कुप र ड्रिल प्रयोग गरेर १,७३१ ग्राम सामग्री सङ्कलन गरेको थियो।

उक्त सामग्री पहिले चिनियाँ अनुसन्धानकर्ता र संस्थाहरूलाई उपलब्ध गराइएको थियो। पछि सीएसएनएले सन् २०२३ को अगस्टमा अन्तर्राष्ट्रिय आवेदनहरू पनि स्वीकार गर्ने घोषणा गरेको थियो।

नासाले सोही वर्ष नोभेम्बरमा आफ्ना अनुसन्धानकर्ताहरूलाई अपवादस्वरूप चाङ्ए-५ का नमूना सापटी लिन आवेदन दिन अनुमति दिने निर्णय गरेको थियो, यद्यपि अमेरिकी संसदले निर्धारित गरेका कडा नियमहरू पालना गर्नुपर्ने शर्तसहित।

सन् २०११ मा ल्याइएको “वुल्फ संशोधन” अन्तर्गत हरेक वर्षको नासा बजेटमा यस्तो प्रावधान राखिएको छ, जसले चीन सरकारसम्बद्ध संस्थाहरूसँग नासाको द्विपक्षीय सहकार्यमा कडा प्रतिबन्ध लगाएको छ।

कुनै पनि नासाबाट अनुदान पाएका व्यक्ति वा संस्थाले चीनसँग द्विपक्षीय गतिविधिमा संलग्न हुन चाहेको खण्डमा अमेरिकी संसदको पूर्व लिखित अनुमति र एफबीआईबाट राष्ट्रिय सुरक्षामा खतरा नपर्ने प्रमाणिकरण आवश्यक पर्छ।

चाङ्ए-५ नमूनाको विश्लेषणबाट नयाँ खनिज चाङ्जेसाइट-(वाई) को खोज, चन्द्रमाको लामो समयसम्म सक्रिय रहेको डायनामोको प्रमाण, र पुराना एपोलो नमुनासँगको तुलनाबाट नयाँ वैज्ञानिक बुझाइहरू प्राप्त भएका छन्।

चीनले चाङ्ए-५ को सफलतापछि सन् २०२४ मा चन्द्र सतहको टाढाको भागबाट अझ जटिल नमुना सङ्कलन गर्ने चाङ्ए-६ मिसन सफलतापूर्वक सञ्चालन गरेको छ। उक्त मिसनले दक्षिण ध्रुव-एइट्केन प्रभाव बेसिनभित्र पर्ने एपोलो क्रेटरबाट १,९३५.३ ग्राम सामग्री सङ्कलन गरेको थियो, जुन चन्द्र सतहको टाढाको भागबाट पहिलो पटक सङ्कलन गरिएको नमुना हो।

चाङ्ए-६ का नमुनाले चन्द्र सतहको नजिक र टाढाको भागबीचको भिन्नता, चन्द्रमा ज्वालामुखीय महासागर सिद्धान्तको पुष्टि, र चन्द्र क्रेटरहरूको कालक्रम मापनमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्‍याएको छ, जसले सौर्यमण्डलका ग्रहहरूको तुलनात्मक अध्ययनलाई थप परिष्कृत गर्न मद्दत गरेको छ।

हालसम्म चाङ्ए-६ का नमुना केवल चिनियाँ संस्थाहरूका लागि आवेदन खुला गरिएको छ। तर, चाङ्ए-५ नमुनाहरूको जस्तै, भविष्यमा अन्तर्राष्ट्रिय आवेदनका लागि पनि खुला गरिनेछ।

चाङ्ए नमुनाको सापटी कार्यक्रमले चन्द्र अन्वेषणमा अमेरिका र चीनबीचको प्रतिस्पर्धा बढिरहेका बेला चीनले अन्तरिक्ष सहकार्यलाई अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी निर्माणका लागि रणनीतिक रूपमा प्रयोग गरिरहेको संकेत गर्छ।