ह्वाइट हाउसको बजेट प्रस्तावले अमेरिकी मौसम स्याटेलाइट तथा अन्तरिक्ष ट्राफिक व्यवस्थापन कार्यक्रमलाई असर पार्ने

काठमाडौं ।

ह्वाइट हाउसको बजेट प्रस्तावले नेशनल ओसियनिक एन्ड एट्मोस्फेरिक एड्मिनिस्ट्रेशन (एनओएए) का लागि मौसम उपग्रह कार्यक्रममा ठूलो परिवर्तन ल्याउने र अन्तरिक्ष मौसम तथा अन्तरिक्ष ट्राफिक व्यवस्थापन प्रयासहरूलाई अन्यत्र सार्ने योजना बनाएको छ।

एनओएएले अप्रिल १० मा ह्वाइट हाउसको अफिस अफ म्यानेजमेन्ट एन्ड बजेट (ओएमबी) बाट आर्थिक वर्ष २०२६ को बजेट प्रस्तावको मस्यौदा प्राप्त गरेको थियो। यो कागजातलाई ‘पासब्याक’ भनिन्छ र यसले बजेट औपचारिक रूपमा सार्वजनिक हुनु अघि एनओएए लाई अन्तिम परिमार्जनको अनुरोध गर्ने अवसर दिन्छ।

नासाको पासब्याक जस्तै, जसले विज्ञान कार्यक्रमहरूमा ठूलो कटौती प्रस्ताव गरेको थियो, एनओएए को पासब्याकले पनि यसको धेरैजसो अन्तरिक्ष सम्बन्धी गतिविधिहरूमा महत्वपूर्ण परिवर्तन गर्ने प्रस्ताव गरेको छ।

तीमध्ये एक हो जियोस्टेशनरी एक्सटेण्डेड अब्जर्भेशन्स वा जियोएक्सो कार्यक्रम जसले सन् २०३० को सुरुतिरबाट भूस्थिर कक्षामा सञ्चालन हुने नयाँ पुस्ताको मौसम उपग्रह विकास गर्नेछ।

स्पेसन्युज डटकमका अनुसार पासब्याकको विवरणसँग परिचित स्रोत अनुसार ओएमबीले जियोएक्सो कार्यक्रमको “ठूलो पुनःसंरचना” चाहेको छ। यसले मौसमभन्दा जलवायुमा केन्द्रित भएको मानिने उपकरणहरू—जस्तै वायुमण्डलीय संरचना र महासागरको रङ अध्ययन गर्ने उपकरणहरू—हटाउने प्रस्ताव समावेश गर्दछ।

ओएमबीका अनुसार यी परिवर्तनहरू जियोएक्सो कार्यक्रमको लागत घटाउन गरिएका हुन्। यो कार्यक्रमको ३० वर्षे अवधिमा करिब २० अर्ब डलर खर्च हुने अनुमान गरिएको छ, जसमा ६ वटा उपग्रह, तिनका उपकरणहरू र सञ्चालन खर्च सामेल छन्।

पासब्याकले जियोएक्सो कार्यक्रममा नासा र एनओएए बीचको सहकार्य अन्त्य गर्ने प्रस्ताव पनि गरेको छ। हाल नासा ले जियोएक्सो उपग्रहहरू र उपकरणहरूको खरिद तथा प्राविधिक व्यवस्थापन सम्हाल्दै आएको छ र तिनको प्रक्षेपणको पनि जिम्मेवारी लिएको छ, जुन एनओएए उपग्रह कार्यक्रमहरूमा नासाको पुरानो भूमिका हो। एनओएए सँग उपग्रह विकाससम्बन्धी आन्तरिक विशेषज्ञता कम भएकोले, यसले कस्तो फाइदा दिने भन्ने स्पष्ट छैन।

एनओएए को पासब्याकको अर्को प्रस्तावले अन्तरिक्ष मौसम पूर्वानुमान केन्द्रलाई एनओएए बाट हटाएर होमल्यान्ड सेक्युरिटी विभागमा सार्नेछ। यो केन्द्रले अन्तरिक्ष मौसमको निगरानी गर्ने र सौर आँधीका चेतावनीहरू दिने काम गर्छ। प्रस्तावित सार्नाले एनओएए का अन्तरिक्ष यान र उपकरणहरूमाथि कस्तो असर पार्ने भन्ने स्पष्ट नभएको स्पेसन्युजले उल्लेख गरेको छ।

पासब्याकले एनओएए अन्तर्गत रहेको अफिस अफ स्पेस कमर्सलाई अन्तरिक्ष ट्राफिक समन्वय प्रणाली ट्रासीएसएस (ट्राफिक कोअर्डिनेशन सिस्टम फर स्पेस) को जिम्मा कुनै अनिर्दिष्ट “गैर-सरकारी संस्था” — कम्पनी वा गैरनाफामुखी संस्था — लाई हस्तान्तरण गर्न योजना बनाउने निर्देशन दिएको छ।

उक्त कार्यालयले हालै ट्रासीएसएसमा प्रगति भएको उल्लेख गर्दै प्रणाली जनवरीसम्म पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आउने अपेक्षा गरेको थियो। ट्रासीएसएस हस्तान्तरण गर्दा सरकारलाई धेरै पैसा बचत नहुने देखिन्छ; कार्यालयले आर्थिक वर्ष २०२५ का लागि ७५.६ मिलियन डलरको बजेट प्रस्ताव गरेको थियो, जसको धेरैजसो हिस्सा ट्रासीएसएसमा खर्च हुने थियो।

एनओएएका अन्तरिक्ष सम्बन्धी कार्यक्रमहरूमा प्रस्तावित परिवर्तनहरू यस संस्थामा जलवायु कार्यक्रमहरूमा केन्द्रित भएर ल्याइएका व्यापक परिवर्तनहरूको हिस्सा हुन्। यसले धेरै वैज्ञानिकहरू र कांग्रेस सदस्यहरूलाई चिन्तित बनाएको छ।

“एनओएएका लागि ट्रम्पको बजेट योजना दुवै हिसाबले अपमानजनक र खतरनाक छ,” प्रतिनिधिसभाको विज्ञान समितिकी प्रमुख सदस्य ज़ो लाफग्रेन (डेमोक्रेट–क्यालिफोर्निया) ले एक वक्तव्यमा भनिन्, “म यो मूर्खतापूर्ण योजनालाई कार्यान्वयन हुन नदिन काम गर्नेछु।”