टिकटक संसारको सबैभन्दा विवादास्पद एप कसरी बन्न पुग्यो?

काठमाडौं ।

अमेरिकामा सात वर्षभन्दा कम समय भित्रै १७ करोड भन्दा बढी प्रयोगकर्ताहरू रहेको टिकटकले यदि ५ अप्रिल अघि यसको मूल कम्पनी बाइटडान्ससँग सम्झौता नगरेमा अब पूर्ण रुपमा प्रतिबन्धको सामना गर्नेछ।

शनिबारदेखि लागू हुने कानून अघि नै टिकटक अमेरिकी एप्पल र गुगल एप स्टोरहरूबाट गायब भइसकेको छ। यो कानूनले राष्ट्रिय सुरक्षा चिन्ताका कारण बाइटडान्सले अमेरिकी मालिकलाई भिडियो–सेयरिङ एप बेच्नु पर्ने बताएको छ।

राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले जनवरीमा पदभार ग्रहण गरेपछि ७५ दिनको लागि टिकटक प्रतिबन्ध स्थगन गरेतापनि बाइटडान्सले भने अझैसम्म पनि आफ्नो अमेरिकी खरिदकर्ता सुरक्षित गर्न सकेको छैन।

भिडियो–सेयरिङ एप टिकटकमाथि प्रतिबन्ध लगाउने अमेरिका पहिलो प्रमुख बजार होइन। सन् २०२० मा, भारतले एपलाई पूर्णरूपमा प्रतिबन्ध लगायो, जसले लगभग २० करोड प्रयोगकर्ताहरूलाई असर गर्यो। भारत सरकारले एपको बारेमा सुरक्षा चिन्ताहरूलाई उद्धृत गर्दै बाइटडान्स र चिनियाँ सरकार बीचको कथित सम्बन्धले भारतको सार्वभौमिकतामा खतरा भएको दावी गरेको थियो।

यसैगरी नेपालमा पनि अस्थाईरुपमा टिकटकमाथि प्रतिबन्ध लगाईएको थियो। तर सरकारले पछि शसर्त खुला गरेको छ।

टिकटक कहाँ प्रतिबन्धित छ?

बेलायत र युरोपेली संघ लगायत अन्य देश र क्षेत्रहरूले टिकटकमाथि आंशिक प्रतिबन्ध लगाएका छन्, जसले सरकारी कर्मचारी र सैन्य कर्मचारीहरूलाई आफ्नो डिभाइसहरूमा एप इन्स्टल गर्नबाट रोक लगाएको छ।

अमेरिकाका विभिन्न संघीय र राज्यमा टिकटक प्रतिबन्धहरू पहिले नै लागू भइसकेका छन्, जसमा सांसदहरूले राष्ट्रिय सुरक्षा चिन्ताहरू उल्लेख गरेका छन्। यद्यपि, यी डर (चिन्ता) हरूले अमेरिकामा टिकटकको वृद्धिलाई रोक्न सकेका छैनन्।

सन् २०२३ मा अमेरिकामा सबैभन्दा लोकप्रिय एप्स

विश्वभर ३ अर्बभन्दा बढी मानिसहरूलाई यसलाई डाउनलोड गर्नबाट रोक लगाइएको भएपनि गत वर्ष अमेरिकामा ५ करोड २० लाख र विश्वव्यापी रूपमा ७३ करोड ३० लाख डाउनलोडका साथ यो एप अमेरिका र विश्वव्यापी रूपमा सबैभन्दा लोकप्रिय मध्ये एक साबित भएको छ।

यसले विश्वभर टिकटक प्रयोगकर्ताहरूको कुल संख्या २ अर्बभन्दा माथि पुर्याउन मद्दत गरेको उल्लेख छ। लगभग तीन वर्षअघि भारतमा प्रतिबन्ध लगाइएपछि मात्र यसको वृद्धिमा अस्थायी रूपमा मात्र केही सुस्तता देखिएको थियो।

गत वर्ष प्यू रिसर्च सेन्टरले गरेको एक सर्वेक्षणले टिकटकलाई अमेरिकामा सबैभन्दा छिटो बढ्दो प्लेटफर्म भएको पत्ता लगाएको थियो। विभिन्न उमेरका धेरै मानिसहरूका साथै विशेष गरी युवा जमातका प्रयोगकर्ताहरूले एपको प्रयोग गर्न थालेको हुनाले रिकामा टिकटको छिटो वृद्धि भएको उल्लेख छ।

विश्वव्यापी रूपमा टिकटक प्रयोगकर्ताहरूको संख्याटिकटक खाता भएका अमेरिकी वयस्कहरूले समाचारको स्रोतको रूपमा एपलाई प्रयोग गर्ने चलन बढ्दै गरिरहेको छ। सन् २०२३ मा १८–२९ वर्ष उमेर समूहका लगभग एक तिहाइ मानिसहरूले नियमित रूपमा समाचार उपभोग गर्न यसलाई प्रयोग गरिरहेका छन्।

चिनियाँ राज्यको एपको अभिभावक कम्पनी बाइटडान्ससँगको सम्बन्धले हानिकारक प्रचार फैलाउन एपलाई “कन्टेन्ट म्यानिपुलेट” गर्न अनुमति दिन सक्छ भन्ने एफबीआईको दावी रहेको छ।

राष्ट्रिय सुरक्षाको बारेमा चिन्ताले सेन्सरशिपको बारेमा प्रश्नहरू खडा गरेको छ। इलेक्ट्रोनिक फ्रन्टियर फाउन्डेसनले प्रतिबन्धको सम्भावनालाई “सेन्सरशिपको बाक्लो तहमा बेरिएको वास्तविक सुरक्षा चिन्ताको बीउ” भनेर वर्णन गरेको छ।

अमेरिकी डिजिटल लिबर्टिज समूहले मानिसहरूलाई “सञ्चार र अभिव्यक्तिको लोकप्रिय माध्यमलाई प्रतिबन्ध लगाउने सरकारी शक्तिको प्रतिरोध गर्न” आह्वान गरेको छ।

जनवरीमा सर्वोच्च अदालतलाई टिकटकले ‘एप प्रतिबन्ध लगाउनाले राजनीतिको महत्त्वपूर्ण समयमा मानिसहरूका लागि आफ्नो विचार व्यक्त गर्ने सबैभन्दा लोकप्रिय ठाउँहरू मध्ये एक बन्द हुनेछ’ भनेको थियो।

“यो ऐनले राष्ट्रपतिको उद्घाटनको अघिल्लो दिन अमेरिकाको विचार व्यक्त गर्ने सबैभन्दा लोकप्रिय प्लेटफर्महरू मध्ये एकलाई बन्द गर्नेछ” टिकटकले लेख्यो, “यसले, फलस्वरूप, आवेदकहरू र राजनीति, वाणिज्य, कला र सार्वजनिक सरोकारका अन्य विषयहरूको बारेमा कुराकानी गर्न प्लेटफर्म प्रयोग गर्ने धेरै अमेरिकीहरूको बोली मौन पार्नेछ।”

गत वर्ष पारित गरिएको र शुक्रबार सर्वसम्मत सर्वोच्च अदालतले समर्थन गरेको कानून अन्तर्गत, प्लेटफर्मले आइतबारसम्ममा आफ्नो चीनमाआधारित अभिभावकसँग सम्बन्ध तोड्नु पर्ने वा राष्ट्रिय सुरक्षामा खतरा निम्त्याउने चिन्ताहरू समाधान गर्न यसको अमेरिकी सञ्चालन बन्द गर्नुपर्नेछ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाले यसअघि कहिल्यै पनि कुनै प्रमुख सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्ममाथि प्रतिबन्ध लगाएको छैन।

राष्ट्रपति ट्रम्पले भने शनिबारको समयसीमा अघि नै सम्झौता हुने विश्वास व्यक्त गरेको इन्डिपेन्डेन्टले रिपोर्टमा उल्लेख गरेको छ।