चीनको झुरोङ रोभरले मंगल ग्रहमा भेट्टायो परापूर्वकालमा रहेको समुद्री किनारा क्षेत्र

काठमाडौं ।

आजदेखि रातो ग्रहमा नयाँ वर्षको सुरुवात भएको छ, जसलाई मानिसहरूले १९५६ बाट गन्न थालेका थिए, यो ३८औँ वर्ष हो।

मंगल ग्रहको नयाँ वर्ष यसपटक एक पुरानो किनाराको निशान पत्ता लगाएर सुरु भएको छ, जुन अब बन्द भएको एक रोभरले मंगलको उत्तरी गोलार्धमा देखाएको थियो। चीनको झुरोङ रोभर ले पठाएको डेटा अध्ययन गरिरहेका वैज्ञानिकहरू भन्छन्, यसले करिब ३.६८ अर्ब वर्ष अघि मंगल ग्रहको उत्तरतर्फ एक प्राचीन महासागर थियो भन्ने दशकौं पुरानो एउटा सिद्धान्तलाई समर्थन गर्छ।

झुरोङ  रोभर २०२१ मा मंगलको सबैभन्दा ठूलो र पुरानो इम्प्याक्ट बेसिन यूटोपिया प्लानिटियामा अवतरण गरेपछि करिब २ किलोमिटर (१.२४ माइल) यात्रा गरेको छ। यसले वरपरको भूविज्ञानको अध्ययन गर्दै पानी वा बरफको संकेत खोजिरहेको छ।

हङकङ पोलिटेक्निक विश्वविद्यालयका बो वु र उनका सहयोगीहरूले रोभरका क्यामेरा, ग्राउन्ड-पेनेट्रेटिङ राडार र कक्षमा रहेका स्याटेलाइटहरूबाट प्राप्त डेटा एकीकृत गरी रोभरको अवतरण क्षेत्र वरपर पानीसँग सम्बन्धित विशेषताहरू पत्ता लगाए।

तिनीहरूमा खाल्डो जस्तै देखिने पिटेड कोन, नालीहरू, तलछट नहरहरू, र हिलो ज्वालामुखी संरचनाहरू समावेश थिए, जसलाई टोलीले प्राचीन किनाराको प्रमाणको रूपमा व्याख्या गरेको छ।

लाइभसाइन्स डटकमका अनुसार क्षेत्रको सतहमा रहेका निक्षेपहरूको संरचनाका आधारमा सो महासागर लगभग ३.६८ अर्ब वर्ष पहिले अस्तित्वमा थियो। साइन्टिफिक रिपोर्ट्स नामक पत्रिकामा प्रकाशित अनुसन्धानअनुसार यस समयमा महासागरको तलमा पानीसँग सम्बन्धित खनिजहरू जस्तै हाइड्रेटेड सिलिका बन्न थालेको थियो।

“पानीमा धेरै सिल्ट (काँटेको माटो) मिसिएको थियो, जसले निक्षेपहरूको तह बनाएको थियो,” अध्ययनका सह-लेखक सर्गेइ क्रासिल्निकोभलेलाई भने।

त्यसपछि महासागर लगभग १०,००० देखि १,००,००० वर्षसम्म जमेको थियो — भूगर्भीय समयको तुलनामा यो छोटो अवधि हो। यसले देखिएको किनारालाई कुँदेर तयार गरेको थियो, तर लगभग २६० मिलियन वर्ष पछि पूर्ण रूपमा सुक्यो।

“यसले मंगल ग्रहमा प्राचीन महासागर भएको सिद्धान्तलाई थप प्रमाण दिन्छ र यसका सम्भावित विकास परिदृश्यबारे पहिलो पटक छलफल प्रस्तुत गर्छ,” बो वुले न्यू साइन्टिस्ट पत्रिकालाई भने।

तर सबै वैज्ञानिकहरू अझैसम्म झुरोङको डाटाले पुरानो किनारा भएको प्रमाणित गर्नेमा सहमत छैनन्। पेन्सिलभेनिया स्टेट विश्वविद्यालयका बेञ्जामिन कार्देनासले एएफपी लाई भने, “अरबौं वर्षको कटानले पुरानो किनाराका नाजुक संकेतहरू पक्कै पनि नष्ट गर्थ्यो।” बो वु पनि यसमा सहमत छन्, तर उनले पछि भएका एस्टेरोइडहरूको टक्करले झुरोङले देखेको किनाराका अंशहरू पुनः सतहमा ल्याउन सक्ने बताए।

जीवनका लागि आवश्यक पानीको उपस्थिति र मंगल ग्रहमा एक प्राचीन महासागरले रातो ग्रह कुनै बेला सूक्ष्मजीवहरूको जीवनलाई समर्थन गर्न सक्ने अवस्थाहरूमा थियो भन्ने संकेत गर्छ ।

वैज्ञानिकहरू सबै पानी कसरी करिब ३ अर्ब वर्षअघि अन्तरिक्षमा हरायो भन्ने कुरा अझै पत्ता लगाइरहेका छन्। यसमा युवा सूर्यको बारम्बार सोलार स्टर्मले मंगलको एक पटक बाक्लो भएको वायुमण्डललाई हटाइदिएको थियो, जसले पानीको भागदौडलाई तीव्र बनाएको थियो।

वैज्ञानिकहरूको विचारमा मंगल ग्रहको महासागरको केही भाग कम्तिमा भूमिगत हराएको हुनुपर्छ। नासाको इन्साइट ल्याण्डरको हालको डाटा अनुसार मंगल ग्रहलाई १ देखि २ किलोमिटर (०.६२ देखि १.२ माइल) गहिरो महासागरले ढाक्न सक्ने पर्याप्त पानी ग्रहको चिराभित्र प्रवेश गरेको पाइएको छ।

यो पानी साना चिराहरू र प्वालहरूमा संग्रहित भएको थियो। यद्यपि इन्साइटले मंगल ग्रहमा जीवनको कुनै प्रमाण फेला पार्न सकेन, “कम्तिमा हामीले त्यस्तो स्थान पहिचान गरेका छौं, जहाँ सैद्धान्तिक रूपमा जीवन बाँच्न सक्ने क्षमता हुनुपर्छ,” क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयका माइकल मंगाले भने।

मंगल ग्रहको पानीको इतिहासको अटल सत्य केवल त्यहाँबाट ल्याइएका नमूनाहरूलाई पृथ्वीमा ल्याएर विस्तृत अध्ययन गरेपछि मात्र स्थापित गर्न सकिन्छ भन्नेमा वैज्ञानिकहरूले जोड दिएका छन्। यस प्रकारको विश्लेषण, जुन रोभरहरूको उपकरणहरूले गर्न सक्दैन, पृथ्वीमा मात्रै सम्भव छ।

यस प्रकारको विस्तृत अध्ययन र मंगल ग्रहको पानी हराउने दशकौं पुरानो रहस्यको उत्तर सम्भवतः सन् २०३१ सम्ममा सम्भव हुन सक्ने लाइभसाइन्स उल्लेख गर्दछ। चीनले हालै आफ्नो तियानवेन ३ मंगल नमूना फिर्ती मिसनलाई दुई वर्ष छिटो गरी २०२८ मा अघि सारेको छ। यसको अर्थ चीनले करिब ५०० ग्राम (१७.६ औंस) मंगलको सतहको नमूना २०३१ सम्म पृथ्वीमा ल्याउन सक्छ।