काठमाडौं ।
चीनले आफ्नो पूर्ण रूपले तयार भएको तियाङगोङ अन्तरिक्ष केन्द्रलाई लगभग दुई वर्षदेखि सञ्चालनमा राखेको छ र अब यसलाई नयाँ मोड्युल र अन्तरिक्षयानहरू थपेर थप क्षमता बढाउन खोजिरहेको छ।
तीन मोड्युलहरूको “टी” आकारको तियाङगोङ अन्तरिक्ष स्टेशन नोभेम्बर २०२२ मा मङ्तियान वैज्ञानिक मोड्युलको आगमनसँगै पूर्ण रूपमा तयार भएको थियो। तर यो स्टेशन फेरि विस्तार हुने तयारीमा छ।
चाइना एकेडेमी अफ स्पेस टेक्नोलोजी (सीएएसटी) का विज्ञान र प्रविधि समितिका अध्यक्ष ली मिङले १७ अक्टोबरमा इटालीको मिलानमा भएको अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष सम्मेलनमा भनाइ अनुसार, “भविष्यमा हामी हाम्रो सुविधाहरूलाई सुधार गर्ने प्रयास गर्नेछौं।” सीएएसटी ले तियाङगोङको लागि मोड्युलहरू डिजाइन र निर्माण गरेको स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।
लीका अनुसार, तियाङगोङको सुधार विभिन्न चरणहरूमा हुनेछ। पहिलो चरणमा तियान्हे कोर मोड्युललाई थप मोड्युलहरू जोड्न सक्षम बनाउन अद्यावधिक गरिनेछ। ली भन्छन्, “यस उद्देश्यका लागि, हामी अन्तरिक्ष स्टेशनको आकारलाई हालको “टी” आकारबाट क्रस आकार, वा दोहोरो “टी” आकार बनाउनेछौं। यसले चीनलाई थप वैज्ञानिक प्रयोग गराउन प्रयोगशालाहरू र ठूलो बाह्य प्रयोगहरूको लागि ठाउँ विस्तार गर्न मद्दत गर्नेछ।”
अर्को सुधारको रूपमा “नवीन अन्तरिक्षयान विकास गर्नु पनि छ,” लीले भने। यो नयाँ अन्तरिक्षयानको नाम मङझौ राखिएको छ, जसको दुई प्रकार रहनेछ — एउटा चन्द्रमामा मान्छे पठाउन र अर्को तियाङगोङका लागि।
“यो अन्तरिक्षयानको साथमा हामी तीन जना अन्तरिक्ष यात्रीलाई चन्द्रमामा पठाउन र सात जना अन्तरिक्ष यात्रीलाई नयाँ अन्तरिक्ष स्टेशनका लागि सहयोग गर्न सक्छौं,” लीले थपे। चीनले २०२० मा यसको एक परीक्षण उडान गरेको थियो, जसमा जीवन समर्थन प्रणालीहरू थिएनन्। यसको पूर्ण उडान २०२७ तिर अपेक्षित छ र यो आंशिक रूपमा पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने हुनेछ।
लङ मार्च १० र नयाँ अन्तरिक्षयानको जस्तै, लङ मार्च १० को पनि दुई भिन्न संस्करण हुनेछन् — एउटा पृथ्वीको नजिकको कक्ष (लो अर्थ अर्बिट) को लागि र अर्को चन्द्रमाको लागि। यी दुवै लङ मार्च १० र नयाँ अन्तरिक्षयान चीनको २०३० सम्ममा अन्तरिक्ष यात्रीलाई चन्द्रमामा पठाउने योजनाको महत्वपूर्ण हिस्सा भएको स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।
हाल, चीनले आफ्ना अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई लो अर्थ अर्बिटमा शेनझाउ अन्तरिक्षयान प्रयोग गरेर पठाउँदै आएको छ जुन रूसको सोयुज अन्तरिक्षयानभन्दा ठूलो भए पनि केही हदसम्म मिल्दोजुल्दो छ। अर्को शेनझाउ मिसन तियानगोंगतर्फ पठाउन ३० अक्टोबरका लागि तालिका गरिएको छ।
अन्तिम सुधारले भने विश्वव्यापी खगोल अध्ययन प्रयासमा ठूलो योगदान पुर्याउनेछ। लीका अनुसार, “अन्तिम सुधार सीएसएसटी, चिनियाँ अन्तरिक्ष स्टेशन टेलिस्कोप हुनेछ, जसमा ठूलो दृश्य क्षेत्र र उच्च गुणस्तरीय तस्वीरहरू खिच्न सक्ने ठूलो अप्टिकल क्यामेरा हुनेछ। यो विशेषगरी डेटा विश्लेषणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको लागि खुला हुनेछ।” जसलाई सुन्तियान पनि भनिन्छ, यो हबल क्लासको अन्तरिक्ष टेलिस्कोप हो, जुन तियाङगोङसँगै एउटै कक्षमा रहन सक्छ र मर्मत, सुधार तथा अद्यावधिकका लागि तियानगोंगसँग जडान हुन सक्छ।
बसको आकारको सुन्तियानमा २-मिटर (६.६ फिट) को प्राथमिक ऐना हुनेछ, जुन हबलको तुलनामा अलि सानो हो। तर यसको दृश्य क्षेत्र लगभग ३०० गुणा ठूलो हुनेछ, जसले गर्दा यो व्यापक रूपमा सर्वेक्षण गर्न सक्षम हुनेछ। २.५-अर्ब पिक्सेल क्यामेरा प्रयोग गरेर यो आफ्नो १० वर्षे कार्यकालमा आकाशको करिब ४०% नक्साङ्कन गर्नेछ।
लीले बताएअनुसार चीन तियाङगोङसँग सम्बन्धित अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्यलाई बढाउन चाहन्छ, विज्ञान प्रयोग र चालक दलका सदस्यहरूको सम्बन्धमा पनि। लीले भने, “अब हामी आपसी सम्मान, आपसी लाभ, समावेशिता र समानताको सिद्धान्तमा आधारित रहेर अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई स्वागत गर्न तयार छौं।”
चीनले तियाङगोङलाई, जुन अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनको करिब २०% जति भारी छ, कम्तीमा १० वर्षसम्म सञ्चालनमा राख्न योजना बनाएको छ। २०३० मा आईएसएसको कार्यकाल सकिएपछि तियाङगोङ मात्र अन्तरिक्षमा रहने सम्भावना छ।
प्रकाशित: १५ कार्तिक २०८१, बिहीबार
