काठमाडौं ।
प्रत्येक समाचार र तपाईले पढ्नुहुने प्रत्येक इमेज, तपाईले हेर्नुभएको हरेक भिडियो, हरेक लाइक, कमेन्ट, वा इन्टरनेटमा गरिने सर्फिङ लगायत सबै वस्तुले हरेक दिन ठूलो मात्रामा डाटा उत्पन्न गरिरहेको छ।
कम्प्युटर र स्मार्टफोनको प्रयोगको विस्तारसँग डाटा बढ्दो क्रममा छ।
आज, डाटा भण्डारण गर्ने मुख्य तरिका रिमोट क्लाउड आर्किटेक्चर हो। यी रिमोट स्थानहरूलाई डाटा केन्द्रहरू भनिन्छ। यसले पहिले नै विश्व बिजुलीको १ प्रतिशत खपत गरिरहेको छ। र, भण्डारणको बढ्दो मागले यसले केही वर्षहरूमा ३० प्रतिशत खपत गर्न सक्छ। यसले गम्भीर ऊर्जा समस्यालाई प्रतिनिधित्व गर्दछ।
आगामी वर्षहरूमा यस अवस्थाबाट उत्पन्न हुन सक्ने आसन्न संकटको बारेमा चिन्तित वैज्ञानिकहरूले डाटा भण्डारणको लागि थप प्रभावकारी विकल्पहरू अध्ययन गर्न सुरु गरेका छन्। ती विकल्प मध्ये डिजिटल इन्फर्मेसन भण्डारण गर्न डीएनए सिंथेटिक भर्सनहरुको प्रयोग गर्ने विषय आशाजनक रुपमा देखिएको मेट्रोरेडले लेखेको छ।
डिजिटल इन्फर्मेसन भण्डारण गर्न डीएनएको प्रयोग कसरी सम्भव छ?
डीएनए वा डीओक्सीराइबोन्यूक्लिक एसिड एक प्राकृतिक डाटा भण्डारण सिस्टम हो। जुन सबै सेलहरुमा हुन्छ। आनुवंशिक सामग्रीको अध्ययनबाट हामीले ३० हजार वर्ष भन्दा पहिले विलुप्त भएका निएन्डरथलहरू, र १ मिलियन वर्ष अघि बाँचेका म्यामथहरूको बारेमा जैविक जानकारीमा पहुँच गरेका छौं।
र वास्तवमा, डीएनएको डाटा भण्डारण क्षमता हाल डाटा केन्द्रहरूमा प्रयोग गरिएको मिडिया भन्दा १ लाख १५ हजार गुणा बढी छ। १८ टेराबाइट टेप कारट्रिजको रूपमा एउटै भौतिक स्थानमा, यसबाट २ मिलियन टेराबाइट डीएनए भण्डारण गर्न सम्भव हुनेछ।
थप रूपमा, डाटा केन्द्रहरूमा ऊर्जा खपतको ठूलो भाग उपकरणहरू कायम राख्न र भण्डारण कोठाहरूमा पर्याप्त वातानुकूलित प्रदान गर्न प्रयोग गरिन्छ। डाटा सेन्टर चिसो रहनुपर्छ।
डीएनए कोठाको तापक्रममा राख्न सकिन्छ। यसले आफैंमा पहिले नै ऊर्जा खपत कम गर्छ।
यदि यो पर्याप्त छैन भने, हालको भण्डारण मिडिया माइनिङ र तेल डेरिभेटिभहरूबाट सामग्रीको साथ उत्पादन गरिन्छ, र अधिकतम ३० वर्षसम्म रहन्छ। यसलाई बारम्बार प्रतिस्थापन गर्न आवश्यक रहन्छ।
हामीले कहिले डीएनए भण्डारण प्रविधिमा पहुँच पाउनेछौं?
सिंथेटिक डीएनएको उत्पादन र यसमा डाटा भण्डारण पहिले नै बायोटेक्नोलोजी उद्योगद्वारा गरिँदै आएको छ। यसको उत्पादन कम हुनुका साथै गति अझै धेरै सुस्त छ। यस प्रक्रियामा जीवित जीवहरू समावेश हुँदैन। डीएनए अणु रासायनिक सिंथेटिक मार्फत निर्माण गरिन्छ।
यो प्रविधि पहुँचयोग्य हुनको लागि, यसमा धेरै प्रक्रियाहरू सुधार गर्न आवश्यक हुनेछ। विशेष गरी, रासायनिक सिंथेटिकका विधिहरू जसले डीएनए अणुहरू निर्माण गर्दछ र तिनीहरूको नाइट्रोजन आधारहरूमा डिजिटल कोडहरू लेख्छ। यसका लागि अझै धेरै अनुसन्धान अघि बढाउन अवश्यक छ, तर यो प्रविधि १० वर्षमा प्रयोग गर्न सकिने अनुमान गरिएको छ।
प्रोमेथियस परियोजना इन्स्टीट्यूटो डे पेस्कीसस टेक्नोलोजिकस (आईपीटी) र चिनियाँ इलेक्ट्रिोनिक्स डिभाइस उत्पादक लेनोभो बीचको साझेदारीको रुपमा २०२१ म सिर्जना गरिएको थियो। परियोजनामा पहिले नै ४० अनुसन्धानकर्ताहरुले यस प्रविधिमा काम गरिरहेका छन्। अर्को दशकमा डीएनए भण्डारणको अग्रगामीहरु मध्ये यो परियोजना एक बन्ने विश्वास गरिएको छ। अब यो कहिले प्रयोगमा आउँछ भनेर हेर्ने समय हो।
प्रकाशित: ३२ जेष्ठ २०८०, बिहीबार
