काठमाडौं ।
१२ वर्ष अघि एलिजा वाल्टरले इंल्याण्डको माध्यमिक विद्यालयमा डिजाइन अध्ययन गरिरहेकी थिइन्। त्यहाँ उनले इलेक्ट्रोनिक फोहोरबाट बहुमूल्य धातुहरू पुनः प्राप्त गर्ने प्रक्रिया ई-माइनिङको बारेमा सिकिन्।
मेल्टन माउब्रेको स्थानीय फाउण्ड्रीमा स्कूलको भ्रमणको क्रममा त्यहाँका मालिकले वाल्टर र अन्य विद्यार्थीहरूलाई पृथ्वीबाट सुन उत्खनन गर्ने गरिएको बताए। तर ल्यान्डफिलहरूबाट पनि सुन प्राप्त गर्न सकिने ती मालिकले बताए।
“तिमी केवल वस्तुहरू सम्झन्छौ, होइन, कहिलेकाहीँ जब केही धेरै, धेरै यादगार हुन्छ।” लाइली ज्वेलरी ब्रान्डका संस्थापक वाल्टरले वेस्टल्यान्ड स्टुडियोको अन्तर्वार्तामा भनिन्।
इलेक्ट्रोनिक फोहोरको अनुसन्धान गरिसकेपछि लन्डनको ह्याटन गार्डेन क्षेत्रमा रहेको होल्ट्स एकेडेमी (अहिले ब्रिटिश एकेडेमी अफ ज्वेलरी) मा कोर्श लिएपछि, वाल्टरले २०१७ मा आफ्नो अनलाइन ज्वेलरी व्यवसाय खोलिन्।
उनी अहिले सुनको प्रयोग गर्ने करिब ३० जना स्वतन्त्र सुनारले उत्पादन गरेका टुक्राहरू डिजाइन गर्छिन्। इलेक्ट्रोनिक्स र दन्त फोहोरबाट बरामद, जस्तै सुन फिलिंग।
ठूला र साना गहना ब्रान्डहरू ई-खननमा सरेका छन्। खनन सामग्रीहरूको विकल्पको रूपमा सेल फोन, ल्यापटप, गेम कन्सोल र ग्राफिक्स कार्डहरू जस्ता उपकरणहरूबाट बरामद धातुहरू प्रयोग गर्ने गरिएको छ।
सुन र अन्य बहुमूल्य धातुहरू इलेक्ट्रोनिक्समा प्रयोग हुने मुख्य कारणको रुपमा तिनीहरू बिजुलीका राम्रो कन्डक्टर हुन्। रिसाइकिलिंगले खानीको आवश्यकतालाई कम गर्न सक्छ, जुन वातावरणको लागि हानिकारक मानिन्छ।
सन् २०२० मा, भोल्युमको आधारमा विश्वको सबैभन्दा ठूलो गहना निर्माता, डेनिस ब्रान्ड पान्डोराले घोषणा गर्यो कि २०२५ सम्ममा यसको सबै गहनाहरू पुनः प्रयोग गरिएको सुन र चाँदीबाट बनाइनेछ। जसमध्ये केही इलेक्ट्रोनिक फोहोरबाट आउनेछन्।
कम्पनीले आफ्नो २०२० को वार्षिक प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेको थियोः “उपभोक्ता इलेक्ट्रोनिक्स रिसाइक्लिंग विशेष गरी कम छ। केवल ४० प्रतिशत इलेक्ट्रोनिक फोहोर युरोपमा रिसाइकल गरिन्छ र एशियामा जम्मा १० प्रतिशत गरिन्छ।
‘इलेक्ट्रोनिक फोहोर प्रयोगका लागि ठूलो स्रोत हो,’ बेलायत फेसन र गहनाका पूर्व निर्देशकले किम पार्करले भनिन्, ‘सानो उपभोक्ता-नेतृत्वको प्रवृत्तिको रूपमा शुरु भयो। तर अब, तपाईंलाई थाहा छ। यो उपभोक्ताहरूले वास्तवमा माग गरिरहेको कुरा हो।’
‘समस्याको एक हिस्सा फोहोरलाई परिष्कृत गर्ने प्रविधि र स्रोतहरू हुनु थियो,’ उनले भनिन्।
बेलायती सरकारको स्वामित्वमा रहेको रोयल मिन्टले यस विषयमा काम गरिरहेको छ। २०२१ को अन्तमा, यसले फालिएको टेक्नोलोजीबाट धातुहरू पुनः प्राप्ति गर्न क्यानाडाली स्टार्ट–अप एक्सकिरसँग साझेदारीको घोषणा गरेको छ। र मार्चदेखि, यसले साउथ वेल्समा बहु मिलियन पाउण्डको प्लान्ट निर्माण गरिरहेको छ। जुन २०२३ मा सम्पन्न भएपछि प्रति हप्ता ९० टन इलेक्ट्रोनिक फोहोर प्रशोधन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।
मिन्टको नयाँ कारखानाबाट बरामद गरिएका केही धातुहरू गहना संकलनमा प्रयोग गरिनेछ। जुन कम्पनीको उत्पादन लाइन हो। जसले ऐतिहासिक रूपमा सिक्का र स्मारक वस्तुहरू बनाएको थियो, जुन मेमा प्रस्तुत गरिएको थियो।
न्यूयोर्कटाइम्सबाट अनुवाद
प्रकाशित: १४ भाद्र २०७९, मंगलवार
