एआई च्याटबोटहरुले किन धेरै ऊर्जा खपत गर्छन्? यस्तो छ तथ्य

काठमाडौं ।

हालका वर्षहरूमा च्याटजीपीटी अत्यधिक लोकप्रिय बन्दै गएको छ। करिब २० करोड प्रयोगकर्ताले दैनिक रूपमा एक अर्बभन्दा बढी प्रम्प्ट यस एपमा पठाउने गरेका छन्। यी प्रम्प्टहरूले हावामै काम सम्पन्न गरेजस्तो देखिए पनि यसको पछाडि ठूलो ऊर्जा खर्च हुन्छ।

कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) च्याटबोटलाई सञ्चालन गर्न ठूलो मात्रामा ऊर्जा चाहिन्छ। २०२३ मा अमेरिकामा एआईलाई तालिम दिन र प्रक्रिया गर्न मद्दत गर्ने डाटा सेन्टरहरूले कुल विद्युत खपतको ४.४ प्रतिशत प्रयोग गरेका थिए। विश्वभर हेर्दा यी सेन्टरहरूले करिब १.५ प्रतिशत ऊर्जा खर्च गरेका छन्। एआईको माग बढ्दै जाँदा यो संख्या २०३० सम्म दोब्बर हुने अनुमान गरिएको छ।

“तीन वर्षअघि त हामीसँग च्याटजीपीटी नै थिएन,” भिएउ युनिभर्सिटी एम्म्स्टर्डामका अनुसन्धानकर्ता तथा डिजिटल प्रवृत्तिका अनपेक्षित परिणाम देखाउने प्लेटफर्म डिजिकोनोमिस्टका संस्थापक एलेक्स डे भ्रिज–गाओले भने। “र अहिले हामी यस्तो प्रविधि बारे कुरा गर्दैछौं जसले विश्वका डाटा सेन्टरहरूको झन्डै आधा विद्युत खपत गर्नेछ।”

एआई च्याटबोटलाई ऊर्जा धेरै किन चाहिन्छ? यसको उत्तर यसको विशाल संरचनामा लुकेको छ। मिशिगन विश्वविद्यालयका कम्प्युटर वैज्ञानिक मोशारफ चौधरीका अनुसार, एआईमा सबैभन्दा बढी ऊर्जा प्रयोग हुने दुई चरण हुन्—ट्रेनिङ र इन्फरेन्स।

लाइभसाइन्सका अनुसार च्याटबोटलाई तालिम दिन ठूलो मात्रामा डाटासेट दिइन्छ, जसबाट ढाँचा चिन्न र भविष्यवाणी गर्न एआई सक्षम हुन्छ। “ठूलो मोडल अझ राम्रो भन्ने विश्वास छ,” डे भ्रिज–गाओले भने। “आजभोलिका मोडलहरू यति ठूला छन् कि एउटा जीपीयू वा एउटा सर्भरमै फिट हुँदैन।”

उनका अनुसार, एउटा एनभिडिया डीजीएक्स ए१०० सर्भरले मात्र ६.५ किलोवाटसम्म शक्ति माग्छ। एउटा ठूलो भाषा मोडल (एलएलएम) तालिम दिन दर्जनौँ सर्भर चाहिन्छ, जसमा हरेकमा करिब आठवटा जीपीयू हुन्छन् र ती साता वा महिना दिनसम्म चलाइन्छन्।

अनुमान अनुसार, ओपनएआईको जीपीटी-४ तालिम दिन ५० गिगावाट-घण्टा ऊर्जा खर्च भएको थियो, जुन सान फ्रान्सिस्कोलाई तीन दिनसम्म विद्युत आपूर्ति गर्न सक्ने बराबर हो।

इन्फरेन्स प्रक्रियामा पनि ऊर्जा धेरै खपत हुन्छ। यस चरणमा एआईले तालिमबाट सिकेको आधारमा प्रयोगकर्ताको मागअनुसार जवाफ तयार गर्छ। तालिमपछि गणनात्मक स्रोत कम लागे पनि प्रयोगकर्ताको असीमित संख्याले इन्फरेन्सलाई ऊर्जा-खपत हुने बनाउँछ।

२०२५ जुलाईसम्म, ओपनएआई का अनुसार, प्रयोगकर्ताले दैनिक २.५ अर्बभन्दा बढी प्रम्प्ट पठाउँछन्। यी माग तत्कालै पूरा गर्न धेरै सर्भर प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ। यसमा गुगलको जेमिनीजस्ता अन्य लोकप्रिय च्याटबोट अझै जोडिएका छैनन्।

“इन्फरेन्समा पनि ऊर्जा बचाउन सकिँदैन,” चौधरीले भने। “मोडल पहिले नै ठूलो छ, अनि प्रयोगकर्ताको संख्यै विशाल छ।”

चौधरी र डे भ्रिज–गाओजस्ता अनुसन्धानकर्ताले यी ऊर्जा मागलाई अझ स्पष्ट बुझ्न र कम गर्ने उपाय पहिचान गर्न प्रयास गरिरहेका छन्। उदाहरणका लागि, चौधरीले खुला स्रोत मोडलहरूको इन्फरेन्स ऊर्जा खपत मापन गर्ने एमएल एनर्जी लिडरबोर्ड चलाइरहेका छन्।

तर गुगल, माइक्रोसफ्ट र मेटाजस्ता ठूला कम्पनीहरूले आफ्ना प्लेटफर्मको वास्तविक ऊर्जा खपत खुलासा गरेका छैनन्। यस्ता अस्पष्ट तथ्याङ्कका कारण एआईले कति ऊर्जा खर्च गर्छ, आगामी वर्षमा माग कस्तो हुन्छ र संसारले त्यसलाई धान्न सक्ला वा सक्दैन भन्ने अनुमान गर्न कठिन भएको डे भ्रिज–गाओले बताए।

तर च्याटबोट प्रयोगकर्ताले पारदर्शिता माग गर्न सक्छन्। यसले प्रयोगकर्तालाई जिम्मेवार ढंगले एआई प्रयोग गर्न मात्र होइन, कम्पनीलाई जवाफदेही बनाउन पनि मद्दत गर्नेछ।

“डिजिटल प्रविधिको एउटा आधारभूत समस्या भनेको यसको असर कहिल्यै पारदर्शी हुँदैन,” डे भ्रिज–गाओले भने। “यो जिम्मेवारी नीतिनिर्मातामाथि छ—तिनीहरूले खुलासा गर्न दबाब दिनुपर्छ ताकि प्रयोगकर्ताले केही गर्न सकून्।”