सामान्य भाषा मोडलको तुलनामा अत्याधुनिक एआई मोडेलले ५० गुणा बढी कार्बन उत्सर्जन गर्ने

काठमाडौं ।

एआई मोडेललाई जति बढी सटीक बनाउने प्रयास गरिन्छ, तिनिहरुको कार्बन उत्सर्जन पनि त्यति नै बढ्ने एउटा नयाँ अध्ययनले देखाएको छ। केही प्रम्प्टहरूले अन्यको तुलनामा ५० गुणासम्म बढी कार्बन डाइअक्साइड उत्सर्जन गर्ने तथ्य सार्वजनिक गरिएको छ।

एन्थ्रोपिकको क्लाउड, ओपनएआईको ओ३ र डीपसिकको आर१ जस्ता तार्किक क्षमतायुक्त मोडेलहरू पुराना मोडेलको तुलनामा बढी कम्प्युटिङ शक्ति र समय प्रयोग गरेर उत्तरहरू तयार पार्ने एलएलएम (लार्ज ल्याङ्ग्वेज मोडेल) हुन्। यी मोडेलहरू जति प्रभावशाली भए पनि, जटिल समस्याहरू समाधान गर्न सीमित क्षमतायुक्त छन्।

अब जर्मनीको हचशुल मुञ्चेन युनिभर्सिटी अफ एप्लाइड साइन्सेजका शोधकर्ता म्याक्सिमिलियन डाउनर नेतृत्वको टोलीले यी मोडेलहरूका अर्को ठूलो समस्या औंल्याएको छ त्यो हो अत्यधिक कार्बन उत्सर्जन। यो अध्ययन जुन १९ मा फ्रन्टियर्स इन कम्युनिकेशन पत्रिकामा प्रकाशित भएको हो।

“तार्किक सोच प्रयोग गर्ने मोडेलहरूले छोटा उत्तर दिने मोडेलहरूको तुलनामा ५० गुणा बढी सीओ२ उत्सर्जन गर्छन् भन्ने हामीले पत्ता लगायौं,” डाउनरले भने।

स्पेस डटकमका अनुसार एलएलएमहरूले भाषा टुक्र्याएर टोकनहरूमा बदल्छन् र त्यसलाई न्यूरल नेटवर्कमार्फत प्रशोधन गरेर उत्तर दिन्छन्। रेजोनिङ मोडेलहरूले चेन-अफ-थट अर्थात् सोचहरुको श्रृङ्खला नामक विधि प्रयोग गर्छन्, जसले एउटा जटिल समस्यालाई साना–साना चरणहरूमा बाँडेर समाधानतर्फ पुग्ने प्रयास गर्छ।

तर यस प्रक्रियाका कारण ऊर्जा खपत अत्यधिक हुन्छ, जसले कम्पनी र प्रयोगकर्तालाई आर्थिक रूपमा असर गर्न सक्छ। यद्यपि एआईको वातावरणीय प्रभावबारे केही अनुसन्धानहरू छन्, विभिन्न मोडेलबीचको कार्बन उत्सर्जन तुलना भने दुर्लभ रहेको शोधकर्ताहरूले बताएका छन्।

अध्ययनका लागि, वैज्ञानिकहरूले १४ वटा एलएलएमलाई विभिन्न विषयमा आधारित १,००० प्रश्न सोधेका थिए। मोडेलहरूमा ७ देखि ७२ अर्बसम्म प्यारामिटरहरू थिए। एनभिडिया ए१०० जीपीयू प्रयोग गरेर गणनाहरू गरिएको थियो र प्रत्येक किलोवाट-आवरबाट ४८० ग्राम कार्बनडाइअक्साइड उत्पन्न हुने मानक अनुसार ऊर्जा खपतलाई कार्बन उत्सर्जनमा रूपान्तरण गरिएको थियो।

औसत रूपमा तार्किक मोडेलहरूले प्रति प्रश्न ५४३.५ र छोटा उत्तर दिने मोडेलहरूले केवल ३७.७ टोकन मात्र उत्पादन गरेको नतिजाले देखाउँछ। यो अतिरिक्त गणनाले धेरै ऊर्जा प्रयोग गरियो, जसले अधिक कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन गरायो।

७२ अर्ब प्यारामिटरयुक्त कोगिटो मोडेल सबैभन्दा सटीक साबित भयो, जसले ८४.९ प्रतिशत प्रश्नहरू सही उत्तर दियो। तर, सोही आकारका अन्य छोटा उत्तर दिने मोडेलहरूको तुलनामा यसले तीन गुणा बढी कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन गर्‍यो।

“हाल हामी एलएलएम प्रविधिमा स्पष्ट सटीकतामाथिको वातावरणीय लागत देखिरहेका छौं,” डाउनरले भने। “५०० ग्रामभन्दा कम कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन गर्ने कुनै मोडेलले ८० प्रतिशतभन्दा बढी सटीकता प्राप्त गर्न सकेन।”

गणित वा दर्शन जस्ता गहिरो सोच आवश्यक पर्ने प्रश्नहरूमा उत्सर्जन सामान्य जानकारी खोज्ने प्रश्नको तुलनामा ६ गुणा बढी देखिएको हो।

शोधकर्ताहरूका अनुसार डीपसिकको ७० अर्ब प्यारामिटरयुक्त आर१ मोडेलले ६०,००० प्रश्नहरूको उत्तर दिँदा न्यूयोर्क–लन्डन उडानको बराबरको कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन गर्नेछ। तर अलिबाबा क्लाउडको क्वेन २.५ मोडेलले लगभग सोही सटीकतामा ती प्रश्नहरूलाई तेस्रो भाग मात्र उत्सर्जन गरेर उत्तर दिन सक्नेछ।

शोधकर्ताहरूले निष्कर्षहरू निश्चित नभएको र प्रयोग गरिएको हार्डवेयर र ऊर्जा स्रोतअनुसार उत्सर्जन भिन्न हुन सक्ने बताएका छन्। तर, यसले प्रयोगकर्तालाई एआई प्रविधि प्रयोग गर्नुअघि सोच्न बाध्य पार्नुपर्ने बताएका छन्।

“यदि प्रयोगकर्ताहरूलाई आफ्नो एआई प्रयोगले कति कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन गर्छ भन्ने थाहा भयो भने, सायद उनीहरूले कुनै काम — जस्तै आफूलाई एक्सन फिगरमा रूपान्तरण गर्नु — गर्नुअघि सोच्नेछन्,” डाउनरले भने।