चर्चित एआई अनुसन्धाताले सन्सारभर सबै कामदारलाई विस्थापित गर्ने भन्दै ल्याएको विवादित स्टार्टअप ‘मेकानाइज’ केहो?

काठमाडौं ।

प्रत्येक केही समयको अन्तरालमा सिलिकन भ्यालीमा यस्तो स्टार्टअप सुरु हुन्छ, जसको उद्देश्य यति “विचित्र” रूपमा वर्णन गरिएको हुन्छ कि यो साँच्चैको स्टार्टअप हो वा व्यङ्ग्य मात्रै हो भन्ने छुट्याउन गाह्रो पर्छ।

यसैगरी, मेकानाइज नामको एउटा स्टार्टअप सार्वजनिक भएपछि त्यसका संस्थापक र उनले स्थापना गरेको गैरनाफामूलक एआई अनुसन्धान संस्था इपोक इपोक सामाजिक सञ्जाल एक्समा आलोचनाको शिकार भएका छन्।

आलोचना स्टार्टअपको उद्देश्य मात्र होइन, बरु यसले चर्चित अनुसन्धान संस्थाको प्रतिष्ठामा आँच पुर्‍याएको दावीसमेत गरिन्छ। अनुसन्धान संस्थाकै एक निर्देशकले एक्समा लेखेका छन्, “बर्थडेको उपहारमा सञ्चारसम्बन्धी संकट पाउनु त!”

मेकानाइज स्टार्टअप बिहीबार एक्समा संस्थापक तथा चर्चित एआई अनुसन्धानकर्ता ट्यामे बेसिरोग्लु ले घोषणा गरेका थिए। बेसिरोग्लुका अनुसार, स्टार्टअपको उद्देश्य “सबै खालको कामको पूर्ण स्वचालन” र “आर्थिक प्रणालीको पूर्ण स्वचालन” हो।

के यसको अर्थ मेकानाइज प्रत्येक मानिसको कामलाई एआई एजेन्ट बोटले प्रतिस्थापन गर्न खोजिरहेको हो? संक्षेपमा भन्ने हो भने, हो। यो स्टार्टअपले कुनै पनि खालको कामलाई स्वचालित बनाउन आवश्यक डाटा, मूल्याङ्कन र डिजिटल वातावरण उपलब्ध गराउने योजना बनाएको छ।

बेसिरोग्लुले त मेकानाइजको सम्भावित बजार आकार पनि अनुमान गरेका छन्—अहिले मानिसलाई तलबस्वरूप दिइने रकमलाई समेटेर। उनले लेखेका छन्, “यस बजारको सम्भावना अत्यन्त विशाल छ: अमेरिका भरका कामदारलाई वर्षमा झण्डै १८ ट्रिलियन डलर तलब दिइन्छ। पूरै विश्वमा यो रकम तीन गुणासम्म बढी, करिब ६० ट्रिलियन डलर हुन्छ।”

यद्यपि, बेसिरोग्लुले अहिलेको “प्राथमिक लक्ष्य सेतो कलर कामहरूमा केन्द्रित छ, जुन रोबोटिक्स आवश्यक नपर्ने प्रकारका हुन्” भन्ने बताएका छन्।

तर स्टार्टअप सार्वजनिक भएपछि प्रतिक्रियाहरू धेरै कठोर देखिए। एक्स प्रयोगकर्ता एन्थोनी अगायरले लेखेका छन्, “इपोकमा तपाईंहरूको कामप्रति गहिरो सम्मान छ, तर यो देखेर दुःख लाग्यो। मानव श्रमको स्वचालन व्यवसायहरूका लागि ठूलो पुरस्कार हो, त्यसैले ठूला कम्पनीहरू यसमा लागिपरेका छन्। तर यो अधिकांश मानिसका लागि ठूलो क्षति हुनेछ।”

तर विवाद केवल स्टार्टअपको उद्देश्यमा मात्र सीमित छैन। बेसिरोग्लुको अनुसन्धान संस्था इपोकले एआईको आर्थिक प्रभावको विश्लेषण गर्छ र एआई प्रदर्शनको मापदण्ड तय गर्छ। यो संस्था फ्रन्टियर निर्माता कम्पनीहरूको दावी परीक्षण गर्ने निष्पक्ष थलोको रूपमा चिनिन्थ्यो।

तर यो पहिलो विवाद भने होइन। डिसेम्बरमा इपोकले ओपनएआईले आफ्नो ओ३ मोडेल सार्वजनिक गर्न प्रयोग गरिएको मापदण्ड बनाउन सघाएको खुलासा गरेको थियो। सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताहरूले यसबारे स्पष्ट रूपमा खुलासा नगरेको भन्दै आलोचना गरेका थिए।

मेकानाइजको घोषणा पछि, एक्स प्रयोगकर्ता ओलिभर हाब्रिकाले लेखे, “दुर्भाग्यवश, यसले झण्डै पुष्टि गरिदिएको छ कि इपोकको अनुसन्धान सिधै फ्रन्टियर क्षमताविकासतर्फ उन्मुख थियो, यद्यपि मैले आशा गरेको थिएँ कि त्यो तपाईंबाट नै आउने छैन।”

बेसिरोग्लुले मेकानाइजमा चर्चित लगानीकर्ताहरूले साथ दिएका बताएका छन्।

टेकक्रञ्चका अनुसार मार्कस अब्रामोभिचले आफूले लगानी गरेको पुष्टि गरेका छन्। अब्रामोभिच क्रिप्टो हेज फन्ड अल्टएक्सका म्यानेजिङ पार्टनर हुन् र आफूलाई “प्रभावकारी परोपकारी” भनेर चिनाउँछन्। उनले भनेका छन्, “टोली बहुपक्षीय रूपमा असाधारण छ र एआईका विषयमा मैले चिनेका कुनै पनि व्यक्तिभन्दा गहिरो सोच राख्छन् भन्ने लागेर मैले लगानी गरेको हुँ।”