भेरा सी. रुबिन अब्जरभेटरीमा ठूलो उपलब्धि, विश्वकै सबैभन्दा विशाल एलएसएसटी क्यामरा स्थापना

काठमाडौं ।

भेरा सी. रुबिन अब्जरभेटरीमा टेलिस्कोपको विशाल एलएसएसटी क्यामरा स्थापना भएसँगै एउटा ठूलो उपलब्धि हासिल गरिएको छ। यो अन्तिम अप्टिकल कम्पोनेन्ट हो, जसले अन्तिम परीक्षण चरण सुरु गर्न मार्ग खोल्छ।

हालै भेरा सी. रुबिन अब्जरभेटरीमा स्थापना गरिएको कार-जत्रो ठूलो सिनप्टिक सर्भे टेलिस्कोप (एलएसएसटी) क्यामरा अहिलेसम्म निर्माण गरिएको सबैभन्दा ठूलो डिजिटल क्यामरा हो। यो क्यामरा दक्षिणी गोलार्धको आकाशको विस्तृत तस्बिरहरू लिनका लागि आगामी दशकभर प्रयोग गरिनेछ।

“टेलिस्कोपमा एलएसएसटी क्यामरा स्थापना हुनु विज्ञान र इन्जिनियरिङको ठूलो सफलता हो,” अमेरिकी ऊर्जा विभागको विज्ञान कार्यालयका कार्यवाहक निर्देशक ह्यारिएट कुंगले विज्ञप्तिमा भने। “हामी यस क्यामराले उत्पादन गर्ने अभूतपूर्व तस्बिरहरू हेर्न प्रतीक्षा गरिरहेका छौं।”

स्पेस डटकमका अनुसार यो टेलिस्कोप अमेरिकी राष्ट्रिय विज्ञान फाउन्डेशन र अमेरिकी ऊर्जा विभागको विज्ञान कार्यालयद्वारा वित्तपोषित छ। यसको नाम अमेरिकी खगोलशास्त्री डा. भेरा सी. रुबिनको नाममा राखिएको हो, जसको अनुसन्धानले डार्क म्याटरको अस्तित्वमा बलियो प्रमाण प्रदान गर्‍यो।

उनका सहकर्मी केन्ट फोर्डसँग मिलेर रुबिनले अध्ययन गरेका थुप्रै ग्यालेक्सीहरूमा बाहिरी किनाराका तारा पनि केन्द्र नजिकका ताराजस्तै तीव्र गतिमा गइरहेको पत्ता लगाए। यो असामान्य थियो किनकि न्यूटनको भौतिकशास्त्र र केप्लरको ग्रहगतिका नियमहरूअनुसार गुरुत्वाकर्षण बल कमजोर हुने भएकाले कुनै पनि गुरुत्वीय प्रणालीको केन्द्रबाट टाढा रहेका वस्तुहरू ढिलो गतिमा घुम्नुपर्ने हो।

दृश्यमान पदार्थहरूलाई गणना गरेपछि पनि अवलोकन गरिएका द्रव्यको गुरुत्वीय बलले ती तीव्र गतिमा गइरहेका ताराहरूलाई ग्यालेक्सीमा बाँधेर राख्न पर्याप्त थिएन।

अतिरिक्त गुरुत्वीय बल प्रदान गर्ने थप द्रव्यबिना ती ग्यालेक्सीहरू छुट्टिइसक्नुपर्ने थियो। यस असमानताले एउटा नदेखिने द्रव्य, जुन अहिले डार्क म्याटरका रूपमा चिनिन्छ, तिनलाई सँगै राखिरहेको निष्कर्ष निकालिएको रोयटर्सले उल्लेख गरेको छ।

डार्क इनर्जी र डार्क म्याटरको अध्ययनमा रुबिन टेलिस्कोप, २०२५ मा पहिलो प्रकाशको आशा

रुबिन टेलिस्कोपले आफ्नो नामअनुसार अत्याधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरी डार्क इनर्जी र डार्क म्याटरका रहस्यहरूको अनुसन्धान गर्नेछ। यसको अत्याधुनिक ऐना डिजाइन, अति संवेदनशील क्यामरा, तीव्र सर्भे गतिको क्षमता र उन्नत कम्प्युटिङ पूर्वाधारले आ-आफ्ना क्षेत्रहरूमा नयाँ उपलब्धि प्रस्तुत गर्छन्।

केही रातको अन्तरालमा, यसले पूरै आकाशको सर्वेक्षण गर्नेछ, जसले “ब्रह्माण्डको अति-व्यापक, अति-उच्च-परिभाषित टाइम-ल्याप्स रेकर्ड” सिर्जना गर्नेछ, विज्ञप्तिमा उल्लेख छ। प्रत्येक तस्बिर यति विशाल हुनेछ कि यसलाई प्रदर्शन गर्न ४०० अति-उच्च-परिभाषित टिभी स्क्रिन आवश्यक पर्छ।

“यो अद्वितीय चलचित्रले रातको आकाशलाई जीवन्त बनाउनेछ, जसबाट क्षुद्रग्रह र धूमकेतुहरू, स्पन्दनशील ताराहरू, र सुपरनोभा विस्फोटहरू जस्ता अनगिन्ती खोजहरू हुनेछन्,” अब्जरभेटरीको वेबसाइटमा उल्लेख छ।

एलएसएसटी क्यामरा इन्जिनियरिङको चमत्कार भए पनि, यसको स्थापना उस्तै चुनौतीपूर्ण थियो। २०२५ को मार्चमा, रुबिन अब्जरभेटरीको सफा कोठामा महिनौँ परीक्षण गरेपछि, शिखर टोलीले क्यामरालाई टेलिस्कोपको भुइँमा सार्न ठाडो प्लेटफर्म लिफ्टको प्रयोग गर्‍यो। त्यसपछि, विशेष रूपमा डिजाइन गरिएको उपकरणले क्यामरालाई सावधानीपूर्वक स्थानमा राखी पहिलो पटक टेलिस्कोपमा सुरक्षित रूपमा जडान गर्‍यो।

“एलएसएसटी क्यामरालाई सिमोनी टेलिस्कोपमा जडान गर्नु अत्यन्त योजनाबद्ध कार्य थियो, जसमा सम्पूर्ण अब्जरभेटरीको टोली र मिलिमिटर-स्तरको सटीक कार्यान्वयन आवश्यक थियो,” रुबिन अब्जरभेटरीको मेकानिकल समूह प्रमुख फ्रेड्डी मुनोजले भने। ” एलएसएसटी क्यामरा टेलिस्कोपमा राखिएको हेर्दा हामी सबैलाई गर्व महसुस भएको छ।”

आगामी हप्ताहरूमा, एलएसएसटी क्यामराका युटिलिटी र प्रणालीहरू जडान गरी परीक्षण गरिनेछ। चाँडै नै, यो रातको आकाशका विस्तृत तस्बिरहरू लिन तयार हुनेछ। चिलीको सेरो पाचोनमा निर्माणाधीन रुबिन टेलिस्कोपले २०२५ मा पहिलो प्रकाश देख्ने अपेक्षा गरिएको छ।