अन्तरिक्ष फोहोरबाट सुरक्षा गर्ने ‘सामग्री’ केभलारको आधुनिक संस्करण तयार र परीक्षण गरिँदै

काठमाडौं ।

अर्को पुस्ताको अन्तरिक्ष फोहोरबाट सुरक्षा गर्ने सामग्री अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्रमा परीक्षणको लागि तयार हुँदैछ। यो उपकरण स्पेस-ब्लाङ्केट पोलिमर केभलारको समकक्षी रासायनिक कम्पनी डुपन्टले विकास गरेको हो र नासाले न्यू मेक्सिकोको आफ्नो व्हाइट स्यान्ड्स परीक्षण केन्द्रमा परीक्षण गरेको हो।

परीक्षणहरूले देखाए अनुसार नयाँ केभलार “एक्सो” सामग्रीले अन्तरिक्ष फोहोरबाट हुने ठक्करहरूमा अझ राम्रो सुरक्षा प्रदान गर्दछ र परम्परागत केभलार भन्दा धेरै हल्का पनि छ।

“हामीले यसको तौल लगभग ४०% घटाउन सफल भयौं र यसले अन्तरिक्ष फोहोरका लागि आवश्यक परीक्षणहरू पास गर्न सक्षम भयो,” डुपन्टकी वैश्विक व्यापार विकास प्रबन्धक जिल क्लेमेन्ट्सले स्पेश डटकमलाई बताइन्।

डब्लुटीएसएफमा परीक्षणको क्रममा नासाका अनुसन्धानकर्ताहरूले ०.४ इन्च (१ सेन्टिमिटर) चौडा एल्युमिनियम बुलेटलाई विशेष तोपहरूबाट ४ माइल (६.५ किलोमिटर) प्रति सेकेन्डको गतिमा १२ बाइ १२ इन्च (३० बाइ ३० सेन्टिमिटर) साइजको निशानामा प्रहार गरे।

नक्कली फोहोरका टुक्राहरूले परीक्षणको लागि बनाइएको शील्डलाई छेड्न सकेनन्। यसमा अहिलेको उपलब्ध अन्तरिक्ष फोहोर सुरक्षा उपकरण भन्दा कम सामग्रीको प्रयोग गरिएको थियो।

डुपन्टले अब केभलार एक्सोको नमूनाहरू अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्र (आईएसएस) मा पठाउन तयारी गर्दैछ, ताकि यो सामग्री अन्तरिक्ष वातावरणमा कसरी टिक्छ भनेर पुष्टि गर्न सकियोस्।

“हामी परमाणु अक्सिजन र अल्ट्राभायोलेट (यूभी) विकिरणको परीक्षण गर्नेछौं,” क्लेमेन्ट्सले बताइन्। “अहिलेसम्म, हामी यसलाई फोहोरबाट सुरक्षा गर्ने उद्देश्यले प्रयोग गर्ने योजनामा छैनौं, किनभने सबै परीक्षणहरू पृथ्वीमा नै गरिसकिएको छ।”

अक्टोबरमा २ बाइ २ इन्च (५ बाइ ५ सेमि) आकारका केही नमूनाहरू स्पेसएक्स ड्रागन कार्गो क्याप्सुल मार्फत आईएसएसमा पठाइनेछ र तिनीहरूलाई अन्तरिक्ष स्टेशनको बाहिरी भागमा केही महिनासम्म जडान गरिनेछ।

डुपन्टले अप्रिल २०२३ मा केभलार एक्सोलाई प्रस्तुत गरेको थियो, र यसलाई “पछिल्लो ५० वर्षमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण अरामिड फाइबर नवाचार” को नाम दिएको थियो।

अरामिडहरू बलियो र तातो प्रतिरोधी सिंथेटिक फाइबरहरूको एक प्रकार हुन्, जसमा प्रसिद्ध केभलार पनि पर्दछ। १९६५ मा विकास गरिएको केभलार बुलेटप्रूफ ज्याकेट, युद्ध हेलमेट र सुरक्षात्मक कपडामा प्रयोग भएको छ।

अन्तरिक्षमा केभलारले उपग्रहहरूको लागि थर्मल इन्सुलेटरको रूपमा काम गरेको छ र १९९० को दशकदेखि अन्तरिक्ष फोहोरबाट सुरक्षा गर्ने प्रणालीमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।

क्लेमेन्ट्सले केभलार एक्सो “साधारण केभलारभन्दा फरक प्रकारको सामग्री” भएको बताइन्, जुन परम्परागत अरामिडहरूसँग सम्बन्धित रहेको जस्तो छ।

यो नयाँ सामग्रीको उच्च शक्ति, जसले अन्तरिक्ष फोहोरबाट सुरक्षा गर्ने शिल्डहरूको कुल तौललाई घटाउन सक्षम बनाउँछ, अन्तरिक्ष क्षेत्रमा ठूलो लाभ हुने क्लेमेन्ट्सको विश्वास छ।

“उद्योगबाट हामीले यो सामग्रीले कम्पनीहरूलाई आफ्नो कक्षीय फोहोर प्रणालीहरूबाट ठूलो मात्रामा तौल घटाउन अनुमति दिएकोले यो वास्तवमै खेल परिवर्तन गरिरहेको सुन्दै छौं,” क्लेमेन्ट्सले भनिन्।

“पहिलो कुरा पृथ्वीबाट कुनै पनि वस्तु उठाउन महँगो हुन्छ, र दोस्रो कुरा, कम्पनीहरूले आफ्नो तौल बजेटलाई अन्तरिक्ष फोहोरबाट सुरक्षा गर्न खेर फाल्न चाहँदैनन्। उनीहरू आफ्नो तौललाई आफ्नो पेलोडको लागि प्रयोग गर्न चाहन्छन्।”

उनका अनुसार यो नयाँ सामग्रीले केवल उपग्रह निर्माणकर्ताहरू र चालक दल तथा कार्गो बोक्ने अन्तरिक्ष यानका निर्माताहरूलाई सहयोग पुर्‍याउने नभई भविष्यमा पृथ्वीको तल्लो कक्षमा रहेको फुलाउने (inflatable) अन्तरिक्ष स्टेसनहरू, चन्द्रमा र मङ्गल ग्रहमा रहेका बसोबास गर्ने स्थानहरूको पनि सुरक्षा गर्न सक्नेछ।

क्लेमेन्ट्स भविष्यमा चन्द्रमा र मङ्गलको अन्वेषणका लागि केभलार एक्सो अत्यावश्यक हुने देख्छिन्।

“जसरी हामी चन्द्रमामा फिर्ता जान र अन्ततः मङ्गलमा पुग्ने योजना गर्दैछौं, तपाईंले आवश्यक तौल घटाउन सक्नुहुन्न, जसले मानिसहरूलाई चन्द्रमा सम्म पुर्‍याउँछ, साथै आवश्यक सामग्रीको ठूलो मात्रामा आपूर्ति पुर्‍याउँछ,” क्लेमेन्ट्सले भनिन्।

“तपाईंलाई कतै तौल क्षतिपूर्ति गर्नुपर्छ, तर त्यही समयमा उनीहरूलाई सुरक्षित रूपमा त्यहाँ पुर्‍याउनुपर्छ। हामी यस उद्योगको महत्त्वपूर्ण हिस्सा बन्ने आशा राख्छौं।”