बृहस्पति ग्रहमा देखिने ठूलो रातो स्थानको रहस्य वैज्ञानिकहरुले पत्ता लगाए

काठमाडौं ।

बृहस्पति ग्रहमा एउटा ठूलो रातो दाग छ, जसको बारेमा वैज्ञानिकहरू लामो समयदेखि जान्दछन्। तर यो कसरी बन्यो र किन बन्यो भन्नेबारे अहिलेसम्म केही जानकारी छैन। अब नयाँ रिपोर्टले वैज्ञानिकहरूले यसबारे महत्त्वपूर्ण जानकारी प्राप्त गरेको बताएको छ।

बैज्ञानिकहरुले यो बृहस्पति ग्रहमा उठ्ने आँधी भएको र यो ३०० बर्ष भन्दा बढी समयदेखि उठ्दै आएको बताएका छन्। यसको आधार पृथ्वी भन्दा चौडा रहेको मानिन्छ।

सन् १६६५ मा, इटालियन खगोलविद् जियोभान्नी क्यासिनीले बृहस्पतिमा एक विशाल कालो धब्बा देखेका थिए, जसलाई उनले “परमानेन्ट स्पट” भने। यद्यपि खगोलविद्हरूले शताब्दीयौंसम्म रहस्यमय रूपमा रहेको सो स्पटको ट्र्याक गुमाए, हामीले सधैं सोचेका छौं कि मूल “परमानेन्ट स्पट” ठूलो रातो रंगको हुन सक्छ। स्पट बृहस्पतिको सतहमा ठूलो आँधी हो भन्ने हामी आज चिन्छौं र जो वृहस्पती ग्रहको पहिचान भएको छ।

तर, यसमा वैज्ञानिकहरु गलत थिए। ग्रेट रेड स्पटको नयाँ अध्ययनले सुझाव दिन्छ कि यो सम्भवतः नयाँ, सानो आँधी हो।

स्पेस डटकमको रिपोर्टअनुसार त्यो स्थानको अन्तिम अवलोकन १७१३ मा भएको थियो। नयाँ स्थानलाई पहिचान गर्नु अघि एक शताब्दी भन्दा बढी समय बितिसकेको छ, जुन मूल अक्षांशमा भएको थियो। यो स्थान, १८३१ मा पत्ता लगाइएको, आजको महान रातो स्थान हो।

यस्तै न्यूजवीकले रिपोर्ट गर्छ कि ग्रेट रेड स्पट (जीआरएस) एउटा आँधीले सिर्जना गरेको आकार हो जुन स्थानको रूपमा देखा पर्दछ।

जर्नल जियोफिजिकल रिसर्च लेटर्समा प्रकाशित अनुसन्धानका अनुसार खगोलविद्हरू यो निष्कर्षमा पुगेका छन् कि यो वास्तवमा त्यति पुरानो छैन जुन विश्वास गरिएको थियो। यो बृहस्पतिको दक्षिणी गोलार्धमा अवस्थित छ।

वैज्ञानिक क्यासिनीले बृहस्पति ग्रहमा अर्को ठूलो स्थान पनि देखेको हुनसक्छ भनी केही मानिसहरू विश्वास गर्छन्। जसलाई उनले पर्मानेन्ट स्पट नाम दिएका हुन सक्छन् । यो वास्तवमा कहिले अस्तित्वमा थियो र कसरी यसको गठन भयो भनेर पत्ता लगाउन १६०० ईस्वीदेखि यसको बारेमा अनुसन्धान भइरहेको रिपोर्टमा उल्लेख छ।

बास्क कन्ट्री विश्वविद्यालयमा अध्ययनका सह-लेखक अगस्टिन सान्चेज-लाभेगाको भनाई अनुसार, तिनीहरूले यसको आकार र चालहरू हेरेर यो निष्कर्ष निकाले कि वर्तमान ग्रेट रेड स्पट क्यासिनीले देखेको उही “परमानेन्ट स्पट” (स्थायी स्थान) हो। यो “परमानेन्ट स्पट” सम्भवतः १८०० र १९०० शताब्दीको बीचमा हराएको थियो। त्यसैले ग्रेट रेड स्पट लगभग २०० वर्ष पहिले जन्मिएको हुनुपर्छ। ठाडो रूपमा यो ५००किलोमिटर लामो छ।

ग्रेट रेड स्पटको बारेमा, वैज्ञानिकहरूले निष्कर्ष निकालेका छन् कि यो ठूलो आँधीको उदयबाट बनेको हुनुपर्छ। जसरी यस्तो “परमानेन्ट स्पट”  शनि ग्रहमा पनि देखिन्छ। खोजले पत्ता लगायो कि निश्चित हावा अवस्थाहरूमा, एक तूफान अंश (स्टोर्म सेल) गठन भएको थियो जसले हावालाई क्याप्चर गर्यो र प्रोटो ग्रेट रेड स्पटको जन्म भयो।

यद्यपि, खगोलविद्हरूले यो रातो स्थानको बारेमा थप अध्ययन गरिरहेका छन्। नासाको जुनो मिसन पनि विशेष गरी बृहस्पति ग्रहको बारेमा जानकारी सङ्कलन गर्न निस्किएको छ। चाँडै नै वैज्ञानिकहरूले यस स्थानको बारेमा पनि नयाँ र सटीक जानकारी सङ्कलन गर्ने सम्भावना छ।