जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपले फेला पार्यो सबैभन्दा टाढाको तारा विस्फोटको प्रमाण

काठमाडौं ।

मानवहरुलाई प्रारम्भिक ब्रह्माण्डमा विशाल ताराहरूको विस्फोटक मृत्युको जानकारी दिनका लागि जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप (जेडब्लुएसटी) एकदम ब्रह्माण्डीय जासूस हो। यो खगोलीय ‘शर्लक होम्स’ले आकाशको एक प्याचमा चामलको दाना जत्तिकै चौडा हातको लम्बाइमा ८० नयाँ प्रारम्भिक सुपरनोभाको प्रमाण फेला पारेको छ।

यस्तो प्रारम्भिक ब्रह्माण्ड इतिहासमा पहिले पत्ता लागेको भन्दा यो १० गुणा बढी सुपरनोभा मात्र होइन, नमूनामा अहिलेसम्म देखेको सबैभन्दा पुरानो र सबैभन्दा टाढाको सुपरनोभा पनि समावेश छ। १३.८ अर्ब वर्ष पुरानो ब्रह्माण्ड १.८ बिलियन वर्ष पुरानो हुँदा यो विस्फोट भएको हो।

जेडब्लुएसटी एडभान्स डिप एक्सट्राग्यालाक्टिक सर्वे JWST Advanced Deep Extragalactic Survey (जाडेस-JADES) कार्यक्रमको डाटाले वैज्ञानिकहरूको टोलीलाई सुपरनोभाको यो अभूतपूर्व क्लच फेला पार्न मद्दत गर्यो, जसमा खगोलविद्हरूले “मानक मैनबत्तीहरू” बोलाउने र ब्रह्माण्डीय दूरीहरू मापन गर्न प्रयोग गर्न सक्ने टाइप आईए (Ia) ब्लास्टहरू समावेश गर्दछ।

२०२२ को ग्रीष्ममा जेडब्लुएसटीको सञ्चालन सुरु हुनु अघि, ब्रह्माण्ड मात्र ३.३ अर्ब वर्ष पुरानो भएको समयका केही सिमित सुपरनोभाहरू फेला परेका थिए, जुन यसको वर्तमान उमेरको लगभग २५ प्रतिशत बराबर थियो। जेएडीईएस नमूनामा, तथापि, धेरै सुपरनोभाहरू छन् जुन विगतमा अझ पछाडि विस्फोट भएको थियो। वास्तवमा, ब्रह्माण्ड २ अरब वर्ष भन्दा कम हुँदा केही विस्फोट भयो।

“जेडब्लुएसटी एक सुपरनोभा खोज मेसिन हो,” टोली सदस्य तथा स्टुअर्ड अब्जर्भेटरी र टक्सन विश्वविद्यालयको एरिजोनाको तेस्रो वर्षको स्नातक विद्यार्थी क्रिस्टा डेकोर्सीले एक विज्ञप्तिमा भनिन्, “पहिचानहरूको सरासर संख्या र यी सुपरनोभाहरूको लागि ठूलो दूरी हाम्रो सर्वेक्षणका दुई सबैभन्दा रोमाञ्चक परिणामहरू हुन्।”

जेडब्लुएसटीको अनुपम इन्फ्रारेड संवेदनशीलताको अर्थ यसले ब्रह्माण्डमा देखिने लगभग सबै ठाउँमा सुपरनोभाहरू खोजिरहेको छ।

सुपरनोभा अवलोकनहरूको यो नयाँ दस्ता प्राप्त गर्न, ‘जाडेस’ टोलीले वर्ष-लामो अन्तरालहरूमा आकाशको एउटै प्याचको धेरै तस्विरहरू लिए। त्यसपछि, तिनीहरूले तस्विरहरू तुलना गरे। किनभने सुपरनोभाहरू “ट्रान्जियन्टहरू” हुन्, जसको अर्थ तिनीहरू उज्यालो हुन्छन् र समयको साथमा फिक्का हुन्छन्, तस्विरहरूमा परिवर्तनहरू अवलोकन गर्नाले वैज्ञानिकहरूले प्रकाशको कुन बिन्दुहरू साँच्चै विस्फोटक ताराहरू थिए र कुन सम्भवतः अन्य घटनाहरू थिए भनेर छुट्याउन अनुमति दिए।

“यो साँच्चै हाम्रो पहिलो नमूना हो कि उच्च-रेडशिफ्ट ब्रह्माण्ड क्षणिक विज्ञानको लागि कस्तो देखिन्छ,” जाडेस टोली सदस्य तथा बाल्टिमोर, मेरील्याण्डको स्पेस टेलिस्कोप विज्ञान संस्थान (STScI) मा एक नासा आइन्स्टाइन फेलो, जस्टिन पिरेलले बयानमा भने, “हामी टाढाका सुपरनोभाहरू मौलिक रूपमा भिन्न छन् वा हामीले नजिकैको ब्रह्माण्डमा देखेका जस्तै छन् भनेर पहिचान गर्ने प्रयास गरिरहेका छौं।”

जेएडीईएस टोलीले देखेका सबै सुपरनोभाहरू “कोर कोल्याप्स” वा मुख्य भाग पतन हुने सुपरनोभा थिएनन्, जब ठूलो ताराहरू तिनीहरूको कोरमा आणविक फ्युजनको लागि आवश्यक इन्धन आपूर्ति समाप्त हुँदा र तिनीहरूको आफ्नै गुरुत्वाकर्षणमा पतन हुँदा ब्ल्याक होल वा न्यूट्रोन ताराको जन्म भयो।

उल्लेख गरिए अनुसार, केही प्रकार ‘आईए’ सुपरनोभाहरू ट्रिगर भएका थिए जब “सेतो बामपुड्के” भनिने तारकीय पिण्डहरूले कुनै साथी, वा दाता ताराबाट छिनेको सामग्री आक्रामक रूपमा खान थाले। यो सामग्री  सेतो बामपुड्केको सतहमा थुप्रिन्छ जबसम्म यसले अनियन्त्रित थर्मोन्यूक्लियर विस्फोटलाई ट्रिगर गर्दैन जसले सेतो बामपुड्केलाई पूर्ण रूपमा मेटाउँछ।

यी घटनाहरूको प्रकाश आउटपुटहरू समान आन्तरिक चमकको साथ एकरूपको हुन्छन्, जो देखिने दूरीको पर्वाह नगरी प्रतित हुन्छ। यसको मतलब तिनीहरू दूरी मापन गर्न ब्रह्माण्डीय शासकहरूको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ र अन्तरिक्षको ढाँचाको विस्तार भइरहेको दर नाप्न मार्करको रूपमा पनि काम गर्न सकिन्छ। यद्यपि, यदि टाइप ‘आईए’ सुपरनोभाको आन्तरिक चमक उच्च रेडशिफ्टहरूमा परिवर्तन हुन्छ भने, ठूलो ब्रह्माण्डीय दूरीहरू मापन गर्ने तिनीहरूको उपयोगिता सीमित हुनेछ।

लगभग ११ अर्ब वर्ष पहिले विष्फोट भएको प्रकार ‘आईए’ को टोलीको अवलोकनले यसको प्रकाश ब्रह्माण्डीय रेडशिफ्टबाट गुज्रिरहेको भए तापनि यसको चमक फरक नरहेको संकेत गर्छ।

स्पेस डटकमको रिपोर्टअनुसार, टोलीको खोजको निष्कर्श जुन १० मा म्याडिसन, विस्कन्सिनमा भएको अमेरिकन एस्ट्रोनोमिकल सोसाइटीको २४४ औं बैठकमा प्रस्तुत गरिएको थियो।