पृथ्वीभन्दा ९ गुणा भारी ‘महापृथ्वी’ भेटियो ! यहाँ १८ घण्टाको एक दिन हुने

काठमाडौं ।

सौर्यमण्डल बाहिर अर्को पृथ्वी जस्तै ग्रह खोज्नु अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरूको लागि सधैं महत्वाकांक्षी मिशन भएको छ। वर्षौंदेखि, अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरूले पृथ्वी जस्तो चट्टानले भरिएको बाहिरी ग्रह खोजिरहेका छन्, जसको आफ्नै वायुमण्डल होस र त्यहाँ जीवनको विकासको लागि अनुकूल अवस्था होस्। खगोलविद्हरूले अन्ततः यस्तो ग्रह पत्ता लगाएका छन्।

अनुसन्धाकर्ताहरूले भनेका छन् कि उनीहरूले पृथ्वी भन्दा धेरै ठूलो र भारी तर नेप्च्यून भन्दा सानो ग्रह पत्ता लगाएका छन्, जसलाई ‘सुपर अर्थ’ भनिन्छ। यो ग्रहले ताराको परिक्रमा खतरनाक ढंगले गरिरहेको रोयटर्सको रिपोर्टमा उल्लेख छ।

यसको तारा हाम्रो सूर्य भन्दा थोरै सानो र अलिकति कम उज्यालो छ। यो ग्रहले १८ घण्टामा एक परिक्रमा पूरा गर्छ। अर्थात् जसरी पृथ्वीले आफ्नो अक्षमा आफ्नो परिक्रमा २४ घण्टामा पूरा गर्छ, त्यसैगरी नयाँ ग्रहमा १८ घण्टाको एक दिन बन्ने गर्छ। तर निराशाजनक कुरा यो हो कि ज्वालामुखीबाट लाभा निस्कँदा यसको सतह पग्लिएको चट्टानले भरिएको छ। र अहिले यहाँ जीवनको कुनै सम्भावना देखिँदैन।

यो ग्रहलाई जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपको सहयोगमा इन्फ्रारेड अवलोकन मार्फत हेरिएको हो। यसको वातावरणले हालको अवस्थामा जीवनलाई समर्थन गर्न सक्दैन। किनभने यसको सतहमा रहेका चट्टानहरू पग्लिएको अवस्थामा रहेको र त्यसबाट लगातार ग्यासहरू निस्कने गरेको पाइएको छ जसले त्यसको वायुमण्डल भरिएको छ। यसको अर्थ त्यहाँ म्याग्माको महासागर छ।

अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरूले यसलाई ५५ क्यानक्राई ई अर जानसेन (55 Cancri e or Janssen) नाम दिएका छन्। यो पृथ्वी भन्दा ८.८ गुणा अर्थात् ९ गुणा भारी छ। यसको वायुमण्डल कार्बन डाइअक्साइड र कार्बन मोनोअक्साइड जस्ता ग्यासहरूले भरिएको बताइएको छ। तर अन्य ग्यासहरू जस्तै जल वाष्प, र सल्फर डाइअक्साइड पनि उपस्थित हुन सक्छ।

अहिलेसम्म प्राप्त परिणामहरूले यसको वायुमण्डलमा वास्तवमा के छ भनेर पुष्टि गर्दैन। यो अध्ययन नेचर जर्नलमा प्रकाशित भएको छ। साथै, यसको वायुमण्डल कति घना छ भन्ने समेत पुष्टि भएको छैन।

“वातावरण सम्भवतः कार्बन डाइअक्साइड वा कार्बन मोनोअक्साइडमा धनी छ, तर पानीको बाफ र सल्फर डाइअक्साइड जस्ता अन्य ग्यासहरू पनि हुन सक्छ। हालको अवलोकनहरूले वायुमण्डलीय संरचनाको सही संयोजन गर्न सक्दैन,” नासाको जेट प्रोपल्सन प्रयोगशाला र क्यालटेकका ग्रह वैज्ञानिक रेन्यु हुले भने। उनी नेचर जर्नलमा प्रकाशित अध्ययनका प्रमुख लेखक हुन्।

जेम्स वेबको डाटाले वायुमण्डलको मोटाई पनि स्पष्ट पारेन। हुले भने कि यो पृथ्वीको जत्तिकै बाक्लो वा शुक्रको भन्दा पनि बाक्लो हुन सक्छ, जसको विषाक्त वायुमण्डल हाम्रो सौर्यमण्डलमा सबैभन्दा घना हो।

भर्खरै पत्ता लागेको ग्रहले आफ्नो तारालाई धेरै नजिकबाट परिक्रमा गरिरहेको छ। यो हाम्रो सौर्यमण्डलमा बुध र सूर्य बीचको दूरीको १/२५ औं भाग हो। त्यसैले यस ग्रहको तापक्रम १७२५ डिग्री सेल्सियसमा उम्लिरहेको छ। यसलाई अहिलेसम्म पत्ता लागेको सबैभन्दा तातो चट्टानी ग्रह भनिन्छ। यो मिल्की वे ग्यालेक्सीमा अवस्थित छ र पृथ्वीबाट ४१ प्रकाश वर्ष टाढा छ।

खोजको क्रममा, वैज्ञानिकहरूले यो एक्सोप्लानेट भेट्टाएका थिए जोसँग आफ्नै वायुमण्डल भएको संकेत पनि देखाएको थियो। तर अन्ततः यहाँ कुनै पनि वायुमण्डल टिक्न नसक्ने बताईएको छ। किनभने यो आफ्नो ताराको यति नजिक छ कि तारकीय विकिरण र हावाका कारण यसको वायुमण्डल नष्ट हुनेछ। यति हुँदाहुँदै पनि यसको सतहमा रहेको लाभाबाट निस्कने ग्यासले यसको वायुमण्डललाई पुनःनिर्माण गरिरहेको हुनसक्नेछ।

तर सो पत्ता लागेको ग्रहको बारेमा एउटा कुरा स्पष्ट छ कि यो हालका लागि बस्न योग्य छैन। किनभने यो धेरै तातो छ र यहाँ पानी तरल रूपमा रहन सक्दैन जुन जीवनको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ।