काठमाडौं ।
एक अमेरिकी न्यायाधीशले गैर-नाफामुखी संस्था इन्टरनेट आर्काइभद्वारा सञ्चालित अनलाइन पुस्तकालयले चार प्रमुख अमेरिकी प्रकाशकहरूको पुस्तकहरूको डिजिटल रूपमा स्क्यान गरिएका प्रतिलिपिहरू उधारो दिएर प्रतिलिपि अधिकारको उल्लंघन गरेको ठहर गरेको छ।
म्यानहट्टनमा अमेरिकी जिल्ला न्यायाधीश जोन कोल्टलले गत शुक्रबार उक्त आदेश दिएका हुन् । जसले अमेरिकी प्रतिलिपि अधिकार कानूनद्वारा सुरक्षित लेखकहरू र प्रकाशकहरूको कामहरू उधारोमा दिने इन्टरनेट अभिलेखको क्षमताको परीक्षण गर्यो।
सान फ्रान्सिस्कोमा आधारित गैर-लाभकारी संस्थाले विगत एक दशकमा लाखौं प्रिन्ट पुस्तकहरू स्क्यान गरेको छ र डिजिटल प्रतिलिपिहरू निःशुल्क उपलब्ध गराएको समाचार एजेन्सीहरुले उल्लेख गरेका छन्। जबकि धेरै सार्वजनिक डोमेनमा छन्, भने ३६ लाख मान्य प्रतिलिपि अधिकारद्वारा सुरक्षित छन्।
यसमा चार प्रकाशकहरू, लागर्डेरे एससीएको ह्याचेट बुक ग्रुप, न्यूज कर्पको हार्परकोलिन्स पब्लिशर्स, जोन विले एन्ड सन्स इंक र बर्टेल्सम्यान एसई एन्ड को पेन्गुइन र्यान्डम हाउससँग सम्बन्धित ३३,००० शीर्षकहरू समावेश छन्।
इन्टरनेट आर्काइभले कोभिड १९ महामारीको सुरुवातसँगै उधारो विस्तार गरेपछि उनीहरूले २०२० मा १२७ भन्दा बढी पुस्तकहरूमा मुद्दा दायर गरेका थिए। जतिबेला अन्य भौतिक पुस्तकालयहरू बन्द गर्न बाध्य पारियो, र एक पटकमा कति व्यक्तिले पुस्तक उधारो लिन सक्ने भन्ने सीमा हटाईयो।
परम्परागत पुस्तकालयहरूसँग साझेदारी गर्ने गैर-नाफामुखी संस्थाले “नियन्त्रित डिजिटल उधारो” भन्ने कुरामा फर्केको छ।
यसले हाल लगभग ७० हजार दैनिक ई-पुस्तकहरू “उधारो” होस्ट गर्ने बताईएको छ।
यसको अभ्यासहरू “उचित प्रयोग” को सिद्धान्तद्वारा सुरक्षित गरिएको यसले तर्क गर्यो जसले केही परिस्थितिहरूमा अरूको प्रतिलिपि अधिकार भएका कामहरूको लाइसेन्स बिना प्रयोग गर्न अनुमति दिन्छ।
तर न्यायाधिश कोएल्टले इन्टरनेट आर्काइभको डिजिटल पुस्तक प्रतिलिपिहरूको बारेमा “उचित प्रयोग” सुरक्षाको वारेन्टी गर्ने कुनै पनि “रूपान्तरणकारी” व्यवस्था नभएको बताए। किनकि यसको ई-पुस्तकहरूले केवल आधिकारिक प्रतिलिपि प्रकाशकहरूलाई परम्परागत पुस्तकालयहरूको इजाजतपत्रलाई प्रतिस्थापन गर्दछ।
प्रकाशित: १६ चैत्र २०७९, बिहीबार
