काठमाडौं ।
ब्रह्माण्डमा हुने हरेक साना-ठूला घटनामा वैज्ञानिकहरूले नजर राख्छन्। अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले यस्तै एउटा घटनाको बारेमा जानकारी दिएको छ। एजेन्सीले अक्टोबरको दोस्रो आइतबार अर्थात् ९ तारिखमा विकिरणको चम्किलो र लामो समयसम्म चल्ने पल्स हाम्रो ग्रहबाट गएको बताएको छ।
यो एक ब्रह्माण्डीय विस्फोट थियो, जुन ‘गामा-रे बर्स्ट’ बाट उत्पन्न भएको थियो। तिनीहरूलाई ब्रह्माण्डमा सबैभन्दा ठूलो विस्फोटहरू मध्ये एक मानिन्छन्।
रिपोर्टहरूकाअनुसार, एक्स-रे र गामा रेहरूको तरंगहरू हाम्रो सौर्यमण्डलबाट गुज्रँदा नासाको ‘फर्मी गामा-रे स्पेस टेलिस्कोप’, ‘नील गहरेल्स स्विफ्ट अब्जर्भेटरी’ र विंड स्पेसक्राफ्टलगायत अन्य वेधशालाहरूले यसको बारेमा थाहा पाए। उनीहरुले तुरुन्तै त्यो संकेत क्याप्चर गरे।
यो संकेत सगीता (Sagitta) तारामण्डलको दिशाबाट सुरु भएको बताइएको छ । यसले हाम्रो ग्रहमा पुग्न लगभग १.९ अर्ब वर्षको यात्रा गरेको थियो। खगोलविद्हरूले आफ्नो तौलका कारण ठूलो ताराको पतनका कारण यस्तो भएको हुन सक्ने अनुमान गरेका छन्।
यो तारा ब्ल्याक होल बनाउने प्रक्रियामा हुनसक्नेछ। यस्तो अवस्थामा, नयाँ बनाइएको ब्ल्याक होलले प्रकाशको गतिमा यात्रा गर्ने कणहरूको शक्तिशाली धाराहरूलाई आकर्षित गर्दछ। जब यी जेटहरूले तारा छेड्छन्, यसले एक्स-रे र गामा किरणहरू उत्सर्जन गर्दछ।
उल्लेखनीय कुरा के छ भने, यो संकेत लिने टेलिस्कोपहरू मध्ये फर्मी लार्ज एरिया टेलिस्कोप संसारकै सबैभन्दा ठूलो टेलिस्कोप हो। फर्मी लार्ज एरिया टेलिस्कोपको फील्ड अफ भिजन र आकाश-दृश्य क्षमताको क्षेत्र कम्प्टनको भन्दा २ गुणा बढी छ, र यसको संवेदनशीलता ३० गुणा बढी छ।
गामा किरणहरू प्रकाशको सबैभन्दा शक्तिशाली रूप हुन्। तिनीहरूको ऊर्जा सामान्य दृश्य प्रकाशको भन्दा खर्बौं गुणा बढी छ। यी किरणहरु सजिलै देख्न वा फेला पार्न सकिँदैन। ताराहरू र ब्ल्याक होलहरूबाट विस्फोट हुँदा गामा किरणहरू उत्सर्जित हुन्छन्। गामा किरणको सहायताले वैज्ञानिकहरू अन्तरिक्षमा धेरै टाढा जान सक्छन् र त्यहाँ भइरहेका खगोलीय घटनाहरू पत्ता लगाउन सक्छन्।
प्रकाशित: ८ कार्तिक २०७९, मंगलवार
