काठमाडौं ।
धेरै रिपोर्टहरूमा, हामीले पढेका छौं कि सूर्यमा विभिन्न प्रकारका हलचलहरू देखिएका छन्। यिनै कारणले सोलार फ्लेयर, कोरोनल मास इजेक्शन आदि जस्ता घटनाहरू हुन्छन्।
वास्तवमा सूर्य आफ्नो ११ वर्षको चक्रबाट गुज्रिरहेको छ। यो धेरै सक्रिय चरणमा छ, जसका कारण सोलार फ्लेयर निस्किरहेको बताइएको छ । यसका कारण स्याटेलाइट (भूउपग्रह) हरू क्षतिग्रस्त हुँदै पृथ्वीमा खस्न सक्ने रिपोर्टहरूले दाबी गरेका छन्।
द सनको एक रिपोर्टअनुसार सूर्यको चुम्बकीय क्षेत्र हरेक ११ वर्षमा पल्टिन्छ। यसको अर्थ सूर्यको उत्तर र दक्षिणी ध्रुव परिवर्तन हुन्छ र सूर्यले गलत व्यवहार गर्न थाल्छ। सूर्यमा हुने यो निरन्तर अस्थिरताको कारण सौर्य ज्वालाहरू बन्दछन्। यो सूर्यको विकिरणमा भएको विस्फोट हो।
जब सूर्यको चुम्बकीय ऊर्जा जारी हुन्छ, उत्सर्जित प्रकाश र कणहरू सौर्य ज्वालाहरू अर्थात सोलार फ्लेयर बनाउँछन्। यी ज्वालाहरू हाम्रो सौर्यमण्डलमा सबैभन्दा शक्तिशाली विस्फोटहरू हुन्, जसले अर्बौं हाइड्रोजन बमहरूसँग तुलना गर्न मिल्ने ऊर्जा निकाल्छ। तिनीहरूमा उपस्थित ऊर्जावान कणहरूले प्रकाशको गतिमा कोरोनल मास इजेक्शन पनि निम्त्याउँछन्।
कोरोनल मास इजेक्शन सौर्य प्लाज्माको ठूलो बादल हो। सौर्य विस्फोट पछि, यी बादलहरू अन्तरिक्षमा सूर्यको चुम्बकीय क्षेत्रमा फैलिन्छन्। अन्तरिक्षमा तिनीहरूको परिक्रमाको कारण, तिनीहरू विस्तार हुन्छन् र अक्सर तिनीहरू लाखौं माइलको दूरीमा पुग्छन्। कहिलेकाहीँ तिनीहरू ग्रहहरूको चुम्बकीय क्षेत्रसँग टकराउँछन्।
जब तिनीहरूको दिशा पृथ्वीतर्फ हुन्छ, तिनीहरूले भू-चुम्बकीय गडबडी निम्त्याउन सक्छन्। यी कारणले गर्दा पृथ्वीको कक्षमा रहेका स्याटेलाइटमा सर्ट सर्किट हुन सक्छ र पावर ग्रिड प्रभावित हुनसक्छ। यदि तिनीहरूको प्रभाव उच्च छ भने, तिनीहरूले पृथ्वीको कक्षमा अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई पनि जोखिममा पार्न सक्छन्।
हालको समयमा स्याटेलाइटका कारण यसको चिन्ता भएको छ। सोलार फ्लेयरबाट निस्कने ज्वालाले स्याटेलाइटलाई नोक्सान पुर्याइरहेको आशंकाका बिच चिन्ता गरिएको हो।
युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सी (ईएसए) पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्र मापन गर्ने आफ्नो स्वार्म स्पेसक्राफ्टको बारेमा चिन्तित छ। विगत ५–६ वर्षमा यो भूउपग्रह प्रत्येक वर्ष २.५ किलोमिटर सिङ्क हुँदै अर्थात नजिकिँदै गरेको बताइएको छ।
ईएसएको स्वार्म मिसन प्रबन्धक एन्जा स्ट्रोमले स्पेस डटकमलाई बताएअनुसार, पछिल्लो पाँच/छ वर्षमा, भूउपग्रहहरू एक वर्षमा साढे दुई किलोमिटर (१.५ माइल) सिंक हुन अर्थात पृथ्वीतर्फ फर्कन थालेका थिए।
“तर गत वर्षको डिसेम्बरदेखि, तिनीहरू लगभग भर्चुअली डाइभिङ्ग हुन थालेका छन्। डिसेम्बर र अप्रिल बीचमा सिंक हुने दर प्रति वर्ष १० किलोमिटर (१२ माइल) छ।” उनले भनिन्।
गत वर्षको डिसेम्बरदेखि यसले तीव्रता पाएको छ र वार्षिक २० किलोमिटरको गतिले पृथ्वीतर्फ आईरहेको छ। वैज्ञानिकहरुका अनुसार वायुमण्डलको माथिल्लो तहमा धेरै कुराहरु भइरहेका छन्। यो स्याटेलाइटले त्यहाँको सौर्य वायुसँग प्रतिस्पर्धा गर्छ। त्यसैले स्पष्ट रूपमा सूर्यबाट निस्कने हावा र ज्वालाहरू स्याटेलाइटहरूमा पुगेर क्षति पुर्याइरहेको रिपोर्टमा उल्लेख छ।
स्याटेलाइटहरूले कठोर अन्तरिक्ष परिस्थितिहरूको क्रूर खाँचो सहनेछन् र अन्ततः पृथ्वीमा फर्केर जल्ने कुरालाई सामान्यतया स्वीकार गरिएको छ।
यद्यपि, हालको दरले स्याटेलाइटहरू खसिरहेकोमा, यसले वैज्ञानिकहरूलाई चकित पारेको छ।
केहि समयअघि स्पेसएक्सका स्याटेलाइटहरूले पनि वर्तमान सौर्य मौसमसँग संघर्ष गरिरहेको बताईएको थियो। इलन मस्कको फर्मले हालैको तीव्र सौर्य गतिविधिको क्रममा ४० भूउपग्रह गुमाएको भनिएको थियो।
अर्कोतर्फ सूर्यले पृथ्वीको वरिपरि केही अन्तरिक्ष फोहोरहरू सफा गरिरहेको हुनाले केही विज्ञहरू यसमा सकारात्मक देख्छन्।
पृथ्वीमा खस्ने स्याटेलाइटहरूले मानवका लागि जोखिममा नपार्ने बताईएको छ, किनकी यी पृथ्वीको वायुमण्डलमा आएसँगै जलेर खरानी हुन्छन्।
प्रकाशित: २१ असार २०७९, मंगलवार
