काठमाडौं ।
अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले गत वर्ष डिसेम्बरमा अन्तरिक्षमा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो टेलिस्कोप जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप प्रक्षेपण गरेको थियो। यो टेलिस्कोपले अब आफैं स्थापना गर्ने प्रक्रिया पूरा गर्न लागेको छ र छिट्टै काम सुरु गर्न सक्नेछ।
समाचारका अनुसार यो टेलिस्कोपले नयाँ चट्टानी संसार खोज्ने तयारी सुरु गरेको छ। टेलिस्कोपले ५० प्रकाश वर्ष टाढाका दुई साना ग्रहको अध्ययन गर्ने बताइएको छ ।
स्पेस डटकमले वर्तमानको टेलिस्कोप प्रविधिमा ग्यासयुक्त ग्रहहरू भन्दा चट्टानी ग्रहहरू हेर्न गाह्रो भएको उल्लेख छ। तर जेम्स वेब टेलिस्कोपमा रहेको शक्तिशाली मिरर र गहिरो ठाउँको स्थानका कारण पृथ्वीभन्दा अलि ठूला दुई ग्रह पत्ता लगाउने काम चाँडै सुरु हुनसक्नेछ। विशेष कुरा यी ग्रहहरूलाई ‘सुपर अर्थ’ भनेर भनिन्छ।
यी ग्रहहरूलाई सुपर अर्थको रूपमा चिन्न सकिन्छ, तर यहाँ जीवनको सम्भावना छैन। यी मध्ये एउटा ग्रह अत्यन्त तातो लाभाले ढाकिएको छ, जसको नाम ‘५५ क्यान्क्रि ई’ रहेको छ। अर्कोतर्फ, दोस्रो ग्रहको नाम ‘एलएचएस ३८४४ बी’ हो, जसमा वायुमण्डल नै छैन। दुवै ग्रह अत्यन्तै तातो छन्।
जेम्स वेब टेलिस्कोपले यी ग्रहहरूको भूविज्ञान बुझ्ने प्रयास गर्नेछ। जसमध्ये ५५ क्यान्क्रि ई ले आफ्नो तारालाई २४ लाख किलोमिटर टाढाबाट परिक्रमा गर्छ। यो बुध र सूर्य बीचको दूरीको करिब चार प्रतिशतको दूरी हो।
सो ग्रहले केवल १८ घण्टामा सूर्य वरिपरि आफ्नो परिक्रमा पूरा गर्दछ र यहाँ धेरैजसो घाम लाग्छ। दुई टोलीले जेम्स वेब टेलिस्कोपमार्फत यी ग्रहहरूको बारेमा जान्न प्रयास गर्नेछन्। यी मध्ये एक नासाको जेट प्रोपल्सन प्रयोगशाला हो भने अर्को स्टकहोम विश्वविद्यालयका वैज्ञानिकहरु हुनेछन्।
अर्कोतर्फ, दोस्रो सुपर अर्थ एलएचएस ३८४४ बीको बारेमा कुरा गर्दा, यो पनि यसको सूर्यको धेरै नजिक छ। यो ११ घण्टामा यसको सूर्यको वरिपरि घुम्छ। यद्यपि यो ग्रह ५५ क्यान्क्रि ई भन्दा सानो छ।
वैज्ञानिकहरूको टोलीकाअनुसार यी ग्रहहरूको अनुसन्धानले हामीलाई पृथ्वी जस्ता ग्रहहरूको बारेमा विचार बनाउन मद्दत गर्ने बताएको छ। जसले कुनै समय पृथ्वी तातो हुँदा कस्तो थियो भनेर थाहा पाउन सजिलो हुनेछ।
जेम्स वेबले सौर्यमण्डलमा लक्ष्यहरू ट्र्याक गर्ने र आफ्नो मिरर र इन्स्ट्रुमेन्ट पङ्क्तिबद्धताको बल परीक्षण गर्न तातो र चिसो एटिच्यूडहरूको बीच सर्ने जस्ता पछिल्लो चरणको कमीशन प्रक्रियाहरू मार्फत काम गरिरहेको छ। १० अर्ब डलर लगानीको यो पर्यवेक्षकले जून महिना वा सो वरिपरि आफ्नो पुरै प्रक्रिया समाप्त गर्नुपर्छ र छिट्टै पछि यसको अवलोकनको चक्र १ मा जानुपर्दछ।
प्रकाशित: २१ जेष्ठ २०७९, शनिबार
