काठमाडौं ।
खगोलविद्हरूले विगत २० वर्षमा नासाको हबल स्पेस टेलिस्कोपद्वारा सङ्कलन गरिएको डाटामा १,७०१ नयाँ क्षुद्रग्रहका पथहरू (एस्ट्रोयड ट्रेल्स) पत्ता लगाउन मानव र आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सको जटिल संयोजन प्रयोग गरेका छन्।
शोधकर्ताहरूले यी भर्खरै पत्ता लगाइएको क्षुद्रग्रहहरूले सौर्यमण्डलको शुरुवातको बारेमा महत्त्वपूर्ण जानकारी दिन सक्छ, जतिबेला ग्रहहरू बनेका थिए भन्ने विश्वास गर्छन् ।
हबल टेलिस्कोप नासाको सबैभन्दा मूल्यवान टेलिस्कोप हो, जसले खगोल विज्ञानमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। विश्वको सबैभन्दा ठूलो अन्तरिक्ष टेलिस्कोप सन् १९९० मा प्रक्षेपण गरिएको थियो ।
जुन २०१९ मा, खगोलविद्हरूको एक अन्तर्राष्ट्रिय समूहले हबल स्पेस टेलिस्कोपबाट संग्रह डाटाको जाँच गर्यो र यसमा लुकेका हजारौं क्षुद्रग्रहहरू पहिचान गर्न हबल एस्टेरोइड हन्टर नामक नागरिक विज्ञान परियोजना सुरु गरेको, बेलायतको दैनिक पत्रिका डेली एक्सप्रेसले रिपोर्ट गरेको छ।
“एउटा खगोलविद्को रद्दीटोकरी अर्को खगोलविद्को लागि खजाना हुन सक्छ,” परियोजनाको नेतृत्व गर्ने म्याक्स प्लांक इन्स्टिच्युट फर एक्स्ट्राटेरेस्ट्रियल फिजिक्सका स्यान्डर क्रुकले भने। उनी थप्छन्, “एस्ट्रोनोमी आर्काइभमा डाटाको मात्रा द्रुत गतिमा बढिरहेको छ र हामी यो अद्भुत डाटा प्रयोग गर्न चाहेका थियौं।”
खगोलविद्हरूले ३० अप्रिल २००२ र १४ मार्च २०२१ को बीचमा हबल स्पेस टेलिस्कोपमा एसीएस र डब्लुएफसी ३ क्यामराहरूद्वारा उत्पन्न ३७ हजार भन्दा बढी कम्पोजिट तस्बिरहरू सङ्कलन गरेका रिपोर्टमा उल्लेख छ।
क्रुक भन्छन् कि “हबलको कक्ष र गतिको कारण, तस्बिरहरूमा धारहरू घुमाउरो देखिन्छ, यसले क्षुद्रग्रह पथहरू वर्गीकरण गर्न गाह्रो बनाउँछ वा कम्प्युटरहरूलाई तिनीहरूको (एस्ट्रोड ट्रेलहरू) के हो भनेर स्वचालित रूपमा बताउन र कसरी पत्ता लगाउने भन्ने कठिन हुन्छ।” यसै कारणले उनीहरूलाई (अनुसन्धानकर्ताहरू) साथीहरूको आवश्यकता थियो, जसलाई उनीहरूले पछि मेसिन लर्निङ एल्गोरिदमहरूलाई तालिम दिन प्रयोग गरे।
यस प्रयासको कारण, क्रुक र सहकर्मी अनुसन्धानकर्ताहरूले अन्ततः १,७०१ क्षुद्रग्रहहरूको सेट पत्ता लगाउन सक्षम भए। तिनीहरूले पत्ता लगाए कि यी क्षुद्रग्रहहरू मध्ये एक तिहाइ पहिले नै माइनर प्लानेट सेन्टरमा पत्ता लगाइएको छ, अन्वेषण गर्न अब अझै १,०३१ अज्ञात ट्रेलहरू बाँकी नै छन्।
प्रकाशित: ५ जेष्ठ २०७९, बिहीबार
