प्रारम्भिक ब्रह्माण्डका ग्यालेक्सीहरू यसकारण हामीले सोचेभन्दा धेरै अव्यवस्थित थिए: रिपोर्ट

काठमाडौं ।

प्रारम्भिक ब्रह्माण्डका ग्यालेक्सीहरू बालबालिकाजस्तै अव्यवस्थित र स्थिर हुन कठिनाइमा रहेको नयाँ अध्ययनले देखाएको छ।

शक्तिशाली जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप (जेडब्लूएसटी) प्रयोग गरी वैज्ञानिकहरूले प्रारम्भिक ब्रह्माण्डका २५० भन्दा बढी ग्यालेक्सीहरूको अध्ययन गरेका छन्। अनुसन्धान टोलीले ग्यालेक्सीभित्रको ग्यासको गति नक्सा तयार गरेको थियो, जब ब्रह्माण्ड करिब ८० करोडदेखि १.५ अर्ब वर्ष पुरानो मात्र थियो। (हाल ब्रह्माण्डको अनुमानित उमेर १३.८ अर्ब वर्ष छ।)

मंगलबार (अक्टोबर २१) जर्नल मन्थ्ली नोटिशेज अफ द रोयल एस्ट्रोनोमिकल सोसाइटीमा प्रकाशित निष्कर्षले प्रारम्भिक ग्यालेक्सीहरू आफ्नै युवावस्थामा अत्यन्त अस्थिर रहेका थिए भन्ने देखाउँछ।

अनुसन्धानकी प्रमुख लेखिका र क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयको कभ्ली इन्स्टिच्युट फर कोस्मोलोजीकी डक्टरल विद्यार्थी लोला डानहाइभका अनुसार, “ग्यालेक्सीहरूको ठूलो हिस्सा आफ्नो विकासक्रमको एक अशान्त चरणबाट गुज्रिरहेको छ,” उनले लाइभसाइन्सलाई इमेलमा लेखेकी छन्।

अघिल्ला अध्ययनहरूभन्दा फरक रूपमा डानहाइभको टोलीले साना ग्यालेक्सीहरूलाई लक्ष्य बनाएको थियो। अध्ययनमा पत्ता लागेको “मेस्सी काइनेम्याटिक्स” ले ती ग्यालेक्सीहरू हाम्रो मिल्की वेजस्ता स्थिर र घुम्ने डिस्क होइनन् भन्ने जनाउँछ।

उनका अनुसार, प्रारम्भिक ब्रह्माण्डमा ग्यालेक्सीहरूमा भएको अशान्ति पहिलेको अनुमानभन्दा धेरै बढी थियो, किनभने अघिल्ला अध्ययनहरूमा ठूला र व्यवस्थित ग्यालेक्सीहरू मात्र देखिन्थे, जुन टेलिस्कोपमा साना ग्यालेक्सीहरूभन्दा सजिलै देखिन्छन्।

“ग्यालेक्सीको डिस्कमा देखिएको अशान्ति ग्यासको अत्यधिक मात्रा कारण भएको हो, जसले तीव्र तारा निर्माणलाई बल पुर्‍याउँछ र गुरुत्वाकर्षण अस्थिरता निम्त्याउँछ भन्ने हामीले पत्ता लगाएका छौँ,” डानहाइभले भनिन्।

अनुसन्धानले ग्यालेक्सीहरू कसरी प्रारम्भिक अव्यवस्थित अवस्थाबाट परिपक्व ग्यालेक्सीहरूमा रूपान्तरण भए भन्ने पनि नक्सा बनाएको छ जसले ग्यालेक्सीहरूको विकासक्रमलाई नयाँ दृष्टिले देखाएको छ।

डानहाइभका अनुसार, “प्रारम्भिक समयमा ग्यालेक्सीहरूमा तारा निर्माणका तीव्र विस्फोट र ग्यासको उच्च मात्रा कारण ग्यास डिस्कको नियमित गति अव्यवस्थित हुन्थ्यो। पछि ग्यालेक्सीहरूले आफ्नो पिण्ड बढाउँदै स्थिर बन्दै गएका छन्।”

मिल्की वेजस्ता संरचना पछिल्ला केही अर्ब वर्षमा बनेका हुन्, जब ग्यालेक्सीभित्रको ग्यास ताराहरूमा परिणत हुँदै घट्दै गयो। कम ग्यास भएका परिपक्व ग्यालेक्सीहरू प्रारम्भिक ग्यालेक्सीहरूभन्दा बढी स्थिर हुन्छन्।

यो अध्ययन जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपबिना सम्भव हुने थिएन। पृथ्वी र चन्द्रमाको उज्यालोबाट टाढा, स्थिर कक्षामा रहेको यो इन्फ्रारेड टेलिस्कोपले अघिल्ला कुनै पनि उपकरणभन्दा गहिरो ब्रह्माण्ड हेर्न सक्षम छ। यसले प्रायः सबैभन्दा प्रारम्भिक ग्यालेक्सीहरू पत्ता लगाउने गरेको छ।

डानहाइभका अनुसार, यो टेलिस्कोप र कम्प्युटर सिमुलेसनको संयोजनले वैज्ञानिकहरूलाई “बर्स्टी” तारा निर्माण र ग्यालेक्सीको डिस्कमा ग्यासको भूमिकाबारे गहिरो बुझाइ प्रदान गरेको छ।

“हाम्रो अध्ययनले प्रारम्भिक ग्यालेक्सी निर्माणको गतिशीलता बुझ्न नयाँ झ्याल खोलिदिएको छ,” उनले भनिन्। अब टोलीले प्रत्येक ग्यालेक्सीमा ग्यासको आगमन र निर्गमन अध्ययन गर्दै ग्यालेक्सीभित्र रासायनिक परिवर्तन कसरी भयो भन्ने पत्ता लगाउने योजना बनाएको छ।

अनुसन्धानकर्ताहरूको अपेक्षा छ कि ग्यालेक्सीमा प्रवेश गर्ने ग्यास कम रासायनिक रूपमा ‘शुद्ध’ हुनेछ भने बाहिर निस्कने ग्यासमा ताराहरूबाट आएका तत्वहरू बढी हुनेछन्। यसरी ग्यालेक्सीभित्र ग्यासको प्रवाह अध्ययन गर्दा केही ग्यालेक्सीहरू किन अरूभन्दा छिटो घुम्छन् भन्ने बुझ्न पनि मद्दत मिल्नेछ।

“जेम्स वेब टेलिस्कोपका अद्भुत क्षमताबाट अझ धेरै कुरा पत्ता लगाउन बाँकी छ, र हामी प्रारम्भिक ग्यालेक्सी निर्माणका थप पक्षहरू अध्ययन गर्न उत्साहित छौं,” डानहाइभले भनिन्।