बेलायतमा प्रयोग हुँदैछ यो अद्भूत प्रविधि जसले रेडियोधर्मी फोहोरलाई प्रयोग गर्न मिल्ने ऊर्जामा रूपान्तरण गर्छ

काठमाडौं ।

बेलायतमा एउटा नयाँ प्रविधिले रेडियोधर्मी फोहोरलाई प्रयोग गर्न मिल्ने ऊर्जामा रूपान्तरण गर्ने ढोका खोलेको छ। मोल्टेक्स नामक स्टार्टअपले अगुवाइ गरेको यो प्रविधिले देशले लामो समयदेखि भण्डारण गर्दै आएको प्लुटोनियम जस्ता आणविक फोहोर व्यवस्थापन गर्ने तरिका नै बदल्न सक्ने इन्ग्याजेटले उल्लेख गरेको छ।

मोल्टेक्सले खर्च भइसकेको आणविक इन्धन पुनःप्रयोग गर्न मिल्ने रिएक्टर विकास गरेको छ। बेलायतसँग हाल करिब १४० टन प्लुटोनियम रहेको छ, जुन ऊर्जा उत्पादनमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। नयाँ प्रविधिबाट चारवटा मोल्टेन सल्ट रिएक्टर ६० वर्षसम्म चलाउन सकिने बताइएको छ। फोहोरलाई इन्धनमा रूपान्तरण गर्ने रिएक्टर निर्माणबारे बेलायती सरकारसँग छलफल सुरु हुने तयारीमा रहेको छ।

प्रविधिमा भएको उपलब्धि

मोल्टेक्सको नयाँ रिएक्टर प्रविधिले खर्च भइसकेको आणविक इन्धनलाई पुनःप्रयोग गर्न सक्ने बनाएको छ। यसअघि खतरनाक फोहोर मानिने यस्तो इन्धनलाई अब जमिनमुनि गाड्नुको साटो उपयोगी आणविक इन्धनमा रूपान्तरण गर्न सकिनेछ।

मोल्टेक्सका सीईओ रोरी ओ’सलिभानका अनुसार यो प्रविधिबाट चारवटा मोल्टेन सल्ट रिएक्टरलाई ६० वर्षसम्म सञ्चालन गर्न सकिन्छ। यसबाट २ गिगावाट ‘फर्म पावर’ उत्पादन हुनेछ, जुन ३० लाखभन्दा बढी घरमा विद्युत् आपूर्ति गर्न पर्याप्त हुन्छ।

सरकारी प्रतिक्रिया र उद्योगको चासो

बेलायत सरकारले अघिल्लो योजनामा प्लुटोनियमको भण्डारलाई स्थायी रूपमा नष्ट गर्ने तयारी गरेको थियो। तर यो योजनाले उद्योग विशेषज्ञहरूको आलोचना भोग्नु परेको थियो। आलोचकहरूका अनुसार यस्तो भण्डार नष्ट गर्नु भनेको दशकौंसम्म ऊर्जा उत्पादनमा प्रयोग गर्न सकिने स्रोतलाई खेर फाल्नु हो।

ओ’सलिभानले सरकारसँग पहिले यस्तो पुनःप्रयोगको विकल्पमा सोच नगरेको बताएका छन् र अब यो प्रविधिको आर्थिक सम्भाव्यता विषयमा छलफल गर्न इच्छुक रहेको बताएका छन्। यद्यपि प्लुटोनियमलाई हात पार्दा त्यसको सुरक्षासम्बन्धी चासोलाई पनि सम्बोधन गर्नु जरुरी रहेको उनी स्वीकार गर्छन्।

भविष्यको आणविक सहकार्य

मोल्टेक्सको प्रविधिको अतिरिक्त, हालै आएको अर्को प्रतिवेदनले बेलायत र अमेरिकाबीच नयाँ आणविक साझेदारीको प्रस्ताव राखेको छ, जसलाई “एटम ब्रिज” भनिएको छ। यसले साना मोड्युलर रियक्टर (एसएमआर) लगायत आणविक परियोजनामा सहकार्य गर्ने लक्ष्य राखेको छ।

प्रतिवेदन अनुसार संयुक्त एसएमआर अर्डरले आपूर्ति श्रृङ्खलालाई स्थिर बनाउन र दुवै देशमा रोजगारी सिर्जना गर्न मद्दत गर्नेछ। यसले इन्धन आपूर्ति, खर्च भइसकेको इन्धनको व्यवस्थापन र प्लान्ट बन्द गर्ने प्रक्रियासम्म सबै चरणमा सहकार्य गर्नुपर्ने सुझाव दिएको छ।

खर्च भइसकेको आणविक इन्धनको पुनःप्रयोगसम्बन्धी यो प्रविधिले पारम्परिक फोहोर व्यवस्थापनको विकल्प दिन सक्ने सम्भावना देखाएको छ। सरकार र मोल्टेक्सबीच छलफल सुरु हुँदै गर्दा प्लुटोनियम जस्ता फोहोरबाट दिगो ऊर्जा भविष्य निर्माण गर्ने सम्भावना बलियो हुँदै गएको छ।

यसले बेलायतलाई आणविक ऊर्जामा नवीनतम समाधान दिने अग्रणी देशको रूपमा पनि स्थापित गराउन सक्ने इन्ग्याजेट उल्लेख गर्दछ।