के चन्द्रमामा पृथ्वीको तुलनामा साँच्चै समय छिटो चल्छ? यस्तो छ नयाँ रिपोर्ट

काठमाडौं ।

एउटा नयाँ अनुसन्धानले चन्द्रमामा पृथ्वीको तुलनामा घडीको सूई छिटो चल्ने तथ्य सार्वजनिक गरेको छ।

सापेक्षतावादको प्रमुख नतिजाले “पूर्ण समय” भन्ने कुनै कुरा हुँदैन भन्ने बताउँछ। पृथ्वीको सतहमा रहेको घडीले कक्षमा रहेको घडीभन्दा बिस्तारै समय मापन गर्छ। यो गुरुत्वीय प्रभावको कारणले हो। यही कारण जीपीएस उपग्रहहरूले सापेक्षताका प्रभावलाई ध्यानमा राख्नुपर्छ।

पृथ्वीको समन्वित विश्वव्यापी समय (यूटीसी) र अन्य मानकहरू पनि विभिन्न उचाइहरूमा गुरुत्वीय अन्तरहरूलाई सुधार गर्न घडीहरूको नेटवर्क प्रयोग गर्छन्।

पृथ्वी र चन्द्रमाबीचको समय अन्तर निर्धारण

पृथ्वी र चन्द्रमाबीच समय अन्तर निर्धारण गर्न थप जटिलताहरू छन्।

१. सापेक्ष गति: चन्द्रमाले पृथ्वीको सतहको कुनै पनि स्थानको तुलनामा गति गरिरहेको हुन्छ। यसले चन्द्रमाको घडीलाई पृथ्वीबाट हेर्दा बिस्तारै चलिरहेको देखाउँछ।

२. गुरुत्वाकर्षण प्रभाव: चन्द्रमामा रहेको घडी चन्द्रमाको गुरुत्वाकर्षण र पृथ्वीको गुरुत्वाकर्षणले प्रभावित हुन्छ। (साना कृत्रिम उपग्रहहरूको आफ्नै गुरुत्वीय प्रभावले भने फरक पार्दैन।)

लाइभसाइन्सले जनाए अनुसार सापेक्षताका यी प्रभावहरूलाई उचित रूपमा सम्हाल्न सही सन्दर्भ फ्रेमको चयन आवश्यक हुन्छ। वैज्ञानिक नील अश्बी र भिजुनाथ पटलाले पृथ्वी-चन्द्रमा प्रणालीलाई सूर्यको गुरुत्वको प्रभावमा स्वतन्त्र रूपमा गतिशील मान्दै गणना गरे। यसले प्रणालीको सबै जटिलता समेट्न सहयोग गर्‍यो, जस्तै: हरेक पिण्डको घुम्ने गति, ज्वारभाटा बल, पूर्ण गोलाकार नभएका आकारका प्रभाव आदि।

लग्राङ्ज बिन्दुहरूमा समय गणना

अश्बी र पटलाले पृथ्वी र चन्द्रमाबीचका गुरुत्वीय रूपमा स्थिर बिन्दुहरू (लग्राङ्ज बिन्दु) का लागि पनि गणना गरे। यी बिन्दुहरू सञ्चार पुन: प्रसारण उपग्रहहरूको लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ।

यस्तै मिसौरी विश्वविद्यालयका भौतिकशास्त्री सर्गेई कोपेयकिन र अमेरिकी नौसेना वेधशालाका खगोलविद जर्ज क्यापलनले पृथ्वी र चन्द्रमाबीच ५६ माइक्रोसेकेन्डको समय अन्तर छुट्टै गणना गरे।

साथै, सूर्य र वृहस्पतिको साना ज्वारभाटा बलको भिन्नताका कारण न्यानोसेकेन्ड स्तरका साना, आवधिक उतारचढावहरू पनि फेला पारे। यस्ता साना भिन्नताहरूलाई १० मिटर स्तरको नेभिगेसन शुद्धताका लागि समेत ध्यान दिनुपर्छ।

चन्द्रमाको समय स्ट्याण्डर्ड निर्माणतर्फको पहिलो कदम

नासाका इन्जिनियर सेरेल ग्राम्लिङका अनुसार, “सापेक्षतावादसम्बन्धी समुदायले यसबारे धेरै अनुसन्धान प्रकाशन गरेर ठूलो सहयोग गरेको छ। अब हामीसँग समय विशेषज्ञहरूको अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग यो मोडेल साझा गर्ने आधार छ।”

चन्द्रमामा मानव र रोबोटहरूको सक्रियता यति धेरै हुन अझै वर्षौं वा दशकौं लाग्न सक्छ। तर वैज्ञानिक र इन्जिनियरहरूले यो महसुस गरेका छन् कि यस्तो मानक समय प्रणाली पहिल्यै तयार गर्नु अत्यावश्यक छ।
चन्द्रमाको समय के हो भन्ने थाहा पाउनको लागि यो पहिलो कठिन कदम सफलतापूर्वक अगाडि बढाइएको छ।