काठमाडौं ।
भविष्यमा कम्पनीहरूले ब्रेन-मनिटरिङ टेक्नोलोजी प्रयोग गरेर कामदारहरू नियुक्ती गर्न सक्ने डाटा वाचडगले बताएको छ।
तर ‘न्यूरोटेक’ को विकास र सही रूपमा प्रयोग नगरेमा भेदभावको वास्तविक खतरा भएको बेलायती सूचना आयुक्तको कार्यालयले भनेको बीबीसीले रिपोर्टमा उल्लेख गरेको छ।
टेक फ्यूचर्सः न्यूरोटेक्नोलोजी ‘न्यूरोडाटा’ मा पहिलो आईसीओ रिपोर्ट, मस्तिष्क र स्नायु सिस्टम डाटा हो।
कार्यस्थल अनुगमन रिपोर्ट उल्लेख गरिएको न्यूरोटेकको काल्पनिक भविष्यका प्रयोगहरू मध्ये एक हो।
इलन मस्कको न्युरालिंक लगायत कम्पनीहरूले कम्प्युटरहरूलाई मानव मस्तिष्कमा जोडिन दिने नयाँ तरिकाहरू खोजिरहेका छन्।
साइकल दुर्घटना
‘हामीले हेरिरहेका सबै सूचकहरूको आधारमा, हामीले यस क्षेत्रमा विकास भइरहेको लगानी र पेटेन्ट दुवैमा एकदमै तीव्र वृद्धि देखिरहेका छौँ,’ आईसीओका स्टेफन अलमन्डले भने।
‘न्युरोटेक पहिले नै स्वास्थ्य सेवा क्षेत्रमा प्रयोग गरिएको छ, जहाँ कडा नियमहरू छन्,’ आईसीओले भनेको छ।
१२ वर्षअघि साइकल दुर्घटनामा परेर पक्षघात भएका गर्ट-जान ओस्कमको मस्तिष्कमा इलेक्ट्रोनिक प्रत्यारोपण गरेर उनलाई फेरि हिँड्न सक्षम बनाइएको छ।
र यसका साथमा प्रविधिमा व्यावसायिक चासो बढ्दै गएको छ।
न्युरालिंकले आफ्नो प्रत्यारोपणयोग्य मस्तिष्क-कम्प्यूटर इन्टरफेसको मानव परीक्षणको लागि अनुमति प्राप्त गरेको छ। रिपोर्टअनुसार कम्पनीको मूल्य ५ बिलियन अमेरिकी डलर पुगेको छ। यद्यपि यो व्यावसायिक उत्पादनबाट धेरै टाढा छ।
कार्यस्थल तनाव
आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सले नयाँ सम्भावनाहरू पनि खोल्दै छ, अनुसन्धान परियोजनाहरूले अब मस्तिष्क स्क्यानबाट वाक्य र शब्दहरू बुझ्न सक्षम छन्।
यसले अन्ततः लक-इन सिन्ड्रोम भएका बिरामीहरूलाई मद्दत गर्न सक्छ, जो सचेत छन् तर हिँड्न वा बोल्न सक्दैनन्।
तर रिपोर्टले भविष्यमा देखा पर्न सक्ने प्रविधिहरूमा केन्द्रित छ, जसलाई यसले न्यूरोडाटाले उठाएका मुद्दाहरूको अन्वेषण गर्न काल्पनिक उदाहरणहरूको रूपमा प्रयोग गर्दछ।
‘चार देखि पाँच वर्षमा, आईसीओले सुझाव दिन्छ, ‘कर्मचारी ट्र्याकिङ विस्तार भएपछि, कार्यस्थलले नियमित रूपमा सुरक्षा, उत्पादकता र भर्तीको लागि न्यूरोटेक्नोलोजी प्रयोग गर्न सक्छ।’
र मालिकहरूले यसलाई कार्यस्थलको तनावमा व्यक्तिहरूले कस्तो प्रतिक्रिया देखाए भनेर मूल्याङ्कन गर्न प्रयोग गर्न सक्छन्, अलमन्डले भने।
शिक्षामा लामो अवधिमा पहिरन योग्य मस्तिष्क निगरानी उपकरणहरू विद्यार्थीहरूको एकाग्रता स्तर र तनाव स्तरहरू मापन गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ।
‘न्यूरोमार्केटिंग’ पहिले नै साना, नियन्त्रित अनुसन्धान सेटिङहरूमा सीमित प्रयोगमा छ । मस्तिष्क गतिविधि मापन गर्ने चिकित्सा उपकरणहरू प्रयोग गरेर मूल्याङ्कन गरिएका उत्पादनहरूमा उपभोक्ताहरूको प्रतिक्रियाको साथ–यद्यपि, यसको गुणहरूको बारेमा महत्त्वपूर्ण बहस छ।
भविष्यमा, ‘प्रतिक्रियाहरू पढ्न सक्षम गैर–आक्रामक उपकरणहरू उपभोक्ता प्राथमिकताहरू अनुरूप घरमा प्रयोग गर्न सकिन्छ,’ आईसीओ भन्छ।
एउटा स्वीकार्य रूपमा टाढाको उदाहरणमा रिपोर्टले भविष्यमा न्यूरोटेक्नोलोजी-सक्षम हेडफोनहरूले विज्ञापनलाई लक्षित गर्न प्रयोग हुने डाटा सङ्कलन गर्न सक्ने अनुमान गरेको छ।
यसले गेमिङ र मनोरञ्जनमा वृद्धि पनि देख्छ-केही खेलहरू र ड्रोनहरू पहिले नै मस्तिष्कको रिडिङहरू लिने उपकरणहरूद्वारा नियन्त्रित छन्।
सावधानीपूर्वक विकास नगरिए टेक्नोलोजीले भेदभाव निम्त्याउन सक्नेमा आईसीओले चिन्ता व्यक्त गरेको छ।
प्रकाशित: २६ जेष्ठ २०८०, शुक्रबार
