काठमाडौं ।
खगोलविद्हरूले शक्तिशाली टेलिस्कोपको सहयोगमा नजिकैको आकाशगंगा अवलोकन गर्दै अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो ब्ल्याक होल जेटहरू पत्ता लगाएका छन्।
छेउदेखि अन्त्यसम्म १० लाख प्रकाश-वर्षको आकार भएको जेट ठूलो मात्र नभई यो हाम्रो आकाशगंगाभन्दा ५० गुणा ठूलो भएको अनुमान गरिएको छ। पृथ्वीबाट नजिकैको आकाशगंगा, एनजीसी२६६३, हाम्रो छिमेकमा अवस्थित छ र हामीबाट ९३ मिलियन प्रकाश-वर्ष मात्र टाढा छ।
यस्तै ब्ल्याक होल जेटहरू पहिले देखिएका छन्, तर भर्खरै पत्ता लागेको जेटको ठूलो आकार र आकाशगंगासँग यसको निकटताले यसलाई अद्वितीय खोज बनाउने रिपोर्टमा उल्लेख छ।
वेस्टर्न सिड्नी युनिभर्सिटीका खगोलविद्हरूले यसलाई सामान्य टेलिस्कोप प्रयोग गरेर हेरेका थिए र एक विशिष्ट परम्परागत आकाशगंगाको अण्डाकार आकार देखे। यद्यपि, उनीहरूले कमनवेल्थ साइन्टिफिक एण्ड इन्डस्ट्रियल रिसर्च अर्गनाइजेसनद्वारा संचालित अस्ट्रेलियन स्क्वायर किलोमिटर एरे पाथफाइन्डर नामक सुपर टेलिस्कोपबाट ग्यालेक्सी अवलोकन गर्दा असाधारण कुरा पत्ता लगाए।
टेलिस्कोपद्वारा रेकर्ड गरिएका रेडियो तरंगहरूको विश्लेषण गरेर, खगोलविद्हरूले केन्द्रीय ब्ल्याक होलबाट आकाशगंगाबाट बाहिर निस्केको पदार्थको जेट पत्ता लगाए। यो आकाशगंगा भन्दा ५० गुणा ठुलो भएको पाइएको थियो र यदि यसलाई नाङ्गो आँखाले देख्न सकिने भएको भए, यो राती आकाशमा चन्द्रमा भन्दा ठूलो देखिने थियो। इभोलुसनरी म्याप अफ द युनिभर्स (ईएमयू) सर्वेक्षणमा खगोलविद्हरूले आकाशगंगाहरू जेटको छेउमा पछाडि धकेलिरहेका उल्लेख गरेका थिए।। यो जेटहरूमा प्रभाव जस्तै भएको पाइयो।
जब निकास प्लम वायुमण्डलमार्फत विस्फोट हुन्छ, परिवेशको दबाबले यसलाई छेउबाट अर्को छेउमा धकेल्छ। यसले, फलस्वरूप, जेटको विस्तार र संकुचनमा परिणाम दिन्छ, जसले गर्दा यो यात्रा गर्दा पल्स हुन्छ। पल्सिङ नियमित उज्यालो दागको रूपमा देखिन्छ जसलाई खगोलविद्हरूले “शक डाइमण्डस” भनेका छन्।
यस्ता शक डाइमण्डस पहिले साना ग्यालेक्सी आकारका जेटहरूमा देखिएका थिए, तर यो पहिलो पटक थियो कि खगोलविद्हरूले जेटहरूलाई छेउबाट ठूलो मात्रामा संकुचित भएको देखेका थिए।
यी जेटहरूले ब्रह्माण्डको विकासको रूपमा ग्यासलाई कसरी आकाशगंगाहरूमा रूपान्तरण गर्दछ भनेर असर गर्दछ। यो अन्तरक्रियाको यस्तो प्रत्यक्ष दृष्टान्त हेर्नु रोमाञ्चक भएको अनुसन्धानकर्ताहरुले उल्लेख गरेका छन्।
प्रकाशित: ५ भाद्र २०७९, आईतवार
