काठमाडौं ।
चीनले अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाभन्दा १० पाइला अगाडि बढ्ने तयारी गरेको छ र आफ्नो योजना अनुसार सबै कुरा भए छिट्टै विश्वको सबैभन्दा ठूलो टेलिस्कोप स्थापना गर्न सक्नेछ।
चिनियाँ वैज्ञानिकहरू अर्को पुस्ताको अन्तरिक्ष वेधशाला निर्माण गर्न चाहन्छन् र यदि यो काम भयो भने जसले तिनीहरूलाई ‘डार्क म्याटर’को खोजीमा अग्रणी स्थानमा राख्न सक्छ।
चीनले यसलाई ‘भेरी लार्ज एरिया गामा-रे स्पेस टेलिस्कोप’ को नाम दिएको छ र यसको संक्षिप्त नाम भीएलएएसटी (VLAST) राखिएको छ। यो टेलिस्कोपको अझै प्रारम्भिक अनुसन्धान र विकासको चरणमा छ।
तर यसको लक्ष्य हाल विश्वको सबैभन्दा संवेदनशील गामा-रे टेलिस्कोप नासाको फर्मी लार्ज एरिया टेलिस्कोपको भन्दा १० गुणा बढि संवेदनशीलता हासिल गर्ने रहेको छ।
चिनियाँ सरकारबाट छिट्टै ग्रीन सिग्नल पाएमा यो दशकको अन्त्यसम्ममा टेलिस्कोप कक्षमा जान सक्ने यसलाई निर्माण गर्ने प्रस्तावमा संलग्न अनुसन्धानकर्ताहरूले बताएका छन्।
साउथ चाइना मर्निङ पोस्टको रिपोर्टअनुसार चिनियाँ वैज्ञानिकहरूले विश्वको सबैभन्दा ठूलो गामा-रे स्पेस टेलिस्कोप निर्माण गर्न थालेका छन्, जसलाई चाँडै पूरा गर्ने प्रयास भइरहेको छ। नान्जिङ पर्पल माउन्टेन अब्जर्भेटरी, हेफेई युनिभर्सिटी अफ साइन्स र लेन्झाउ इन्स्टिच्युट अफ मोडर्न फिजिक्सका अन्वेषकहरूले यस परियोजनाको संयोजन गरिरहेका छन्। यसबाट यो टेलिस्कोप प्राविधिक रूपमा कति एडभान्स हुनेछ भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ।
हाल संसारको सबैभन्दा ठूलो टेलिस्कोप नासाको फर्मी लार्ज एरिया टेलिस्कोप हो। चिनियाँ वैज्ञानिकहरूले भीएलएएसटी टेलिस्कोप नासाको टेलिस्कोपभन्दा १० गुणा बढी शक्तिशाली हुने दाबी गरेका छन्।
नासाको टेलिस्कोप संसारकै सबैभन्दा संवेदनशील गामा रे टेलिस्कोप हो। यो नासाको कम्प्टन गामा रे अब्जरभेटरीको उत्तराधिकारी हो, जुन १९९१ देखि १९९९ सम्म प्रयोग गरिएको थियो।
नासाको फर्मी लार्ज एरिया टेलिस्कोपमा फिल्ड अफ भिजन र त्यसको आकाश हेर्ने क्षमता कम्प्टनको भन्दा २ गुणा ठूलो छ, र यसमा ३० गुणा बढि संवेदनशीलता छ। चीनले फर्मीभन्दा १० गुणा शक्तिशाली टेलिस्कोप निर्माण गरिरहेको छ।
गामा किरणहरू प्रकाशको उच्चतम ऊर्जा रूप हुन्। तिनीहरूको ऊर्जा सामान्य दृश्यमा देखिने प्रकाशको भन्दा खर्बौं गुणा बढी छ। यी सजिलै देख्न वा फेला पार्न सकिँदैन। ताराहरू र ब्ल्याक होलहरूबाट विस्फोट हुँदा गामा रे उत्सर्जित हुन्छन्। गामा किरणहरूको सहायताले वैज्ञानिकहरूले अन्तरिक्षमा धेरै टाढासम्म अध्ययन गर्न सक्छन् र चलिरहेको खगोलिय घटनाहरू पत्ता लगाउन सक्छन्। तिनीहरू डार्क म्याटरको अप्रत्यक्ष प्रमाण पनि हुन्, जसले ब्रह्माण्डमा धेरैजसो पदार्थ बनाउँछ तर दशकौंसम्म वैज्ञानिकहरूले बेवास्ता गरेका छन्।
उनीहरूले भने कि भीएलएएसटीले गामा-किरण विकिरणको अचम्मलाग्दो अतिरिक्त भागको जाँच गर्न हाम्रो ग्यालेक्टिक केन्द्रमा पनि जुम इन गर्नेछ, जसलाई आत्म-विनाश गर्ने डार्क म्याटरको उपस्थितिसँग व्याख्या गर्न सकिन्छ।
प्रकाशित: ७ असार २०७९, मंगलवार
