वैज्ञानिकहरुले हालसम्म हाम्रो सौर्यमण्डलबाहिर ६ हजार ग्रह पत्ता लगाए: रिपोर्ट

काठमाडौं ।

एक्सोप्लानेट अर्थात् बाहिरी ग्रहको युग १९९२ मा खगोलविद्हरूले एउटा पल्सार वरिपरि घुम्ने दुई ग्रह पत्ता लगाएपछि सुरु भएको थियो। त्यसपछि १९९५ मा खगोलविद्हरूले पहिलो पटक मुख्य अनुक्रमको तारालाई परिक्रमा गर्ने बाहिरी ग्रह खोजे। नासाको केप्लर र टेस मिशन सुरू भएपछि पुष्टि भएका बाहिरी ग्रहहरूको संख्या लगातार बढ्दै गयो।

२०१५ सम्म आइपुग्दा नासाले केप्लरले आफ्नो १०००औं बाहिरी ग्रह खोजेको घोषणा गर्‍यो। २०१६ बाहिरी ग्रह पत्ता लगाउने वर्षका रूपमा विशेष रह्यो, जब मात्र त्यो वर्षमै करिब १५०० बाहिरी ग्रह भेटिए। २०२२ मार्चमा कुल संख्या ५००० पुगेको थियो। अहिले नासाले ६००० पुष्टि भएका बाहिरी ग्रह रहेको घोषणा गरेको छ।

लाइभसाइन्सका अनुसार ६ हजार धेरै भए पनि मिल्की वे ग्यालेक्सीमा हुन सक्ने अनुमानित सय अर्ब ग्रहसँग तुलना गर्दा यो सानो संख्या हो। तर पनि हाम्रो जस्तो प्रारम्भिक अन्तरिक्ष–यात्रा गर्ने सभ्यताका लागि यो मनाउने खालको उपलब्धि हो।

६ हजार ग्रह पत्ता लगाउनु आफैंमा ठूलो कुरा हो किनभने तिनीहरू पत्ता लगाउन निकै गाह्रो हुन्छ। हामी र अन्य ताराहरूबीच ठूलो दूरी छ। धेरै ग्रहहरू आफ्नै ताराको तेज प्रकाशले ढाकिएका हुन्छन्, वा तिनीहरू ताराबाट यति टाढा हुन्छन् कि लगभग देखिनै सकिँदैनन्। तर इतिहासले देखाएझैँ प्रविधि प्रगतिले अझ धेरै ग्रहहरू पत्ता लगाउने सम्भावना बढाउनेछ।

बाहिरी ग्रह विज्ञान केवल संख्यामा सीमित छैन। पत्ता लागेका ग्रहहरूको विविधताले प्रकृति, हाम्रो आफ्नै सौर्यमण्डल, र पृथ्वीबारे महत्त्वपूर्ण कुरा सिकाउँछ। रोचक कुरा के छ भने, धेरै ग्रहहरू हाम्रो सौर्यमण्डलका ग्रहहरू जस्ता छैनन्।

कतिपय “हट जुपिटर” छन्, विशाल ग्यास दानव जसले आफ्नो तारालाई केही दिनमै परिक्रमा गर्छन्।

कतिपय ग्रहहरूको परिक्रमा अवधि यति छोटो हुन्छ कि बुधको छोटो परिक्रमा अवधि पनि सामान्य लाग्छ, उनीहरूले केही घण्टामै परिक्रमा पूरा गर्छन्। केही ग्रहहरू आफ्नै तारासँग यति नजिक हुन्छन् कि चन्द्रमाले पृथ्वीलाई जसरी घुम्छ, त्यस्तै गरेर तारा–अनुरूप घुम्छन्। यी ग्रहहरूको एउटा भाग तातो हुन्छ भने अर्को भाग अत्यन्तै चिसो हुन्छ। केही त यति तातो हुन्छन् कि पग्लिएको अवस्थामा रहन सक्छन्।

अन्य केही ग्रहमा तापक्रम, दबाब र रासायनिक तत्वहरू यति चरम हुन्छन् कि त्यहाँ फलामको वर्षा हुन सक्छ, वा घनत्व स्टायरोफोम जत्तिकै हलुका मात्र हुन्छ। केहीमा विशाल महासागरले ढाकेको हुन सक्छ भने केहीमा विषालु ग्यासहरूले घेरेको हुन सक्छ।