काठमाडौं ।
‘सेतो पुड्के ताराहरू अर्थात् व्हाइट ड्वार्फ्स तारकीय अवशेष हुन्, तर यसको मतलब यसको वरिपरि सबै चीज निर्जीव हुनुपर्छ भन्ने छैन’, यो निष्कर्ष फ्लोरिडा इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजीका अनुसन्धानकर्ता काल्डन ह्वाइटले निकालेका छन्, जसलाई यी तारकीय अवशेषहरूप्रति विशेष रुचि छ।
अहिलेसम्म, वैज्ञानिकहरूले सेतो पुड्के ताराहरूलाई घुम्ने ग्रहहरूमा जीवन असम्भव ठानेका थिए, किनकि मरेका तारा भएको कारण ती ग्रहहरूको वायुमण्डल अत्यधिक अस्थिर हुने विश्वास गरिने स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।
तर जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप (जेडब्लूएसटी) ले सेतो पुड्के ताराहरूको प्रणालीहरूको अनुसन्धान गर्दै गर्दा ह्वाइट र उनका सहकर्मीहरूले एउटा मोडेल विकास गरे, जसले दुईवटा प्रमुख जीवन-समर्थन प्रक्रियाहरूलाई मापन गर्न सक्छ।
यी प्रक्रियाहरू सेतो पुड्के ताराहरू वरिपरि रहेको तापमानयुक्त कक्षमा हुन सक्दछन्, जहाँ तरल पानी रहन सक्ने सम्भावना हुन्छ। ताराहरूको वरिपरि रहेको यस क्षेत्रमा ‘बस्न योग्य क्षेत्र’ वा ‘गोल्डिलक्स क्षेत्र’ भनिन्छ, किनकि यो प्रसिद्ध कथाको भालुहरूको खिरजस्तै न त धेरै तातो न धेरै चिसो — ठिक्क हुन्छ ।
स्पेस डटकमकमा अनुसार अनुसन्धान टोलीले विकास गरेको मोडेलले सेतो पुड्के ताराहरूले यी दुवै प्रक्रियाहरूलाई एकसाथ ऊर्जा दिन सक्छन्, जसले गर्दा पृथ्वी-जस्ता ग्रहहरू सम्भव हुन सक्छन्।
यो खोजले ब्रह्माण्डमा जीवन खोज्ने हाम्रो ध्यानलाई फराकिलो बनाउन सक्छ, जसले पहिले असम्भव ठानिएका प्रणालीहरूलाई पुन: अध्ययन गर्नुपर्ने संकेत गर्छ।
गोल्डिलक्स क्षेत्रको सिमाना फराकिलो बनाउँदै
ताराहरूको वरिपरि बस्न योग्य क्षेत्रहरूलाई परिभाषित गर्न सामान्यतया सजिलो हुन्छ, जस्तै सूर्य र अन्य मुख्य अनुक्रम ताराहरूको लागि, किनकि तिनीहरूको तापमान लामो समयसम्म स्थिर रहन्छ।
तर, सेतो पुड्के ताराहरूमा यस्तो हुँदैन। यी ताराहरू तब बन्छन्, जब सूर्य जस्ता ताराहरू परमाणु संयोजनअर्थात् न्युक्लियर फ्युजनको इन्धन सकिएपछि आफ्नो बाहिरी तहहरू त्याग्छन् र तिनको कोर संकुचित भएर चिसिँदो तारकीय अंगारामा परिणत हुन्छ।
प्रकाशित: ८ चैत्र २०८१, शुक्रबार
