रातमा देखिने चम्किला उत्तर आकाशीय प्रकाश (अरोरा) अध्ययनका लागि रकेट प्रक्षेपण गर्ने नासाको योजना

काठमाडौं ।

अमेरिकी अन्तरिक्ष एजेन्सी नासाले अलास्काको रातमा देखिने चम्किला उत्तर आकाशीय प्रकाश (अरोरा) अध्ययन गर्न दुईवटा रकेट प्रक्षेपण गर्ने योजना बनाएको छ।

यी रकेटहरू अलास्काको फेयरब्याङ्क्सस्थित पोकर फ्ल्याट रिसर्च रेन्जबाट प्रक्षेपण गरिने अपेक्षा गरिएको छ। यी मिशनहरू नासाको गोडार्ड स्पेस फ्लाइट सेन्टरका अन्तरिक्ष भौतिकविद् मरिलिया सामारा र रोबर्ट मिशेलको नेतृत्वमा गरिनेछन्। यस अध्ययनको उद्देश्य किन केही अरोराहरू चम्किन्छन्, किन केही नाच्छन् र किन केहीमा प्वालहरू देखिन्छन् भन्ने बुझ्नु हो।

स्पेस डटकमका अनुसार शनका लागि प्रक्षेपण समय जनवरी २१ मा खुला गरिएको छ। तर, यी अनौठो प्रकाशलाई अध्ययन गर्न सही समयमा प्रक्षेपण गर्नु आवश्यक छ। त्यसैले, टोलीले प्रक्षेपण स्थलका भुइँबाट आधारित क्यामरा र रकेटको मार्गबाट लगभग १३० माइल (२०९ किलोमिटर) उत्तरपूर्वमा पर्ने भेनेटाइ, अलास्कास्थित वेधशालामा रहेको क्यामरा प्रयोग गरी अरोराको गतिविधिमा आधारित सही समय निर्धारण गर्नेछ।

सूर्यबाट आएका चार्ज भएका कणहरूले पृथ्वीको माथिल्लो वायुमण्डलमा अणुहरूसँग ठोक्किएर ऊर्जा प्रकाशको रूपमा छुटाएपछि उत्तर आकाशीय प्रकाश (अरोरा बोरियालिस) बन्ने गर्छ। वैज्ञानिकहरूले अरोराको साधारण अवधारणाबारे जानकारी भए पनि, प्रत्येक घटना फरक-फरक गतिविधि र व्यवहार देखाउने बताएका छन्। नासाले भनेअनुसार, यी विभिन्न अरोरा गतिविधि बुझ्नाले पृथ्वीको वरिपरि रहेको अन्तरिक्ष मौसमबारे नयाँ जानकारी दिन सक्छ।

यो उद्देश्यलाई सहयोग गर्न, नासाले प्रक्षेपण गर्न लागेको रकेटहरूमा पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्र र इलेक्ट्रोनहरूको अन्तरक्रिया अध्ययन गर्ने उपकरणहरू जोडिएका छन्। प्रत्येक रकेटले फरक प्रकारको अरोरालाई लक्षित गर्नेछ।

यसबाट प्राप्त हुने डाटाले अरोराको उत्पत्तिका लागि जिम्मेवार इलेक्ट्रोनहरूको प्रारम्भिक गतिविधि के हो भन्ने बुझ्न अनुसन्धानकर्ताहरूलाई सहयोग पुर्‍याउने आशा गरिएको छ।

जीआईआरएएफएफ (ग्राउन्ड इमेजिङ टु रकेट इनभेस्टिगेसन अफ अरोरल फास्ट फिचर्स) भनिने पहिलो मिशनको उद्देश्य छिटो चम्किने अरोराहरू अध्ययन गर्नु हो। यी अरोराहरू केही सेकेन्डमा एकपटक बन्द र खुल्छन्, भने केही १५ पटकसम्म बन्द र खुल्न सक्छन्। मिशेलको नेतृत्वमा रहेको जीआईआरएएफएफ मिशनले रकेट प्रयोग गरेर यी दुबै प्रकारका अरोराहरूमा रहेका इलेक्ट्रोनहरूको ऊर्जा, मात्रा र आगमन समय नाप्नेछ। यस अध्ययनले हरेक प्रकारको अरोरा कसरी बनिन्छ भनेर छुट्टाछुट्टै गति प्रक्रियाको पहिचान गर्न सहयोग गर्नेछ।

दोस्रो मिशन — जसलाई ब्ल्याक एन्ड डिफ्युज अरोरा साइन्स सर्वेयर भनिन्छ — सामाराको नेतृत्वमा हुनेछ। यसले “ब्ल्याक अरोरा” भनिने अरोराहरू अध्ययन गर्नेछ, जसमा प्रकाशका प्वाल वा हराएका भागहरू देखिन्छन्। यस प्रकारको अरोरामा उड्ने रकेटले उल्टो दिशामा गएको इलेक्ट्रोनहरूको खोजी गर्नेछ, जसले गर्दा रङ्गीन प्रकाशको धाराहरूमा देखिने ती अँध्यारा ठाउँहरू बनाउने सम्भावना छ।

टोलीले हरेक प्रक्षेपणको समय मात्र ठीक हुनुपर्ने नभई रकेटको मार्ग पनि सही हुनु आवश्यक छ। रकेटलाई उत्तर आकाशीय प्रकाश अध्ययन गर्न चाहिने उचाइमा पुग्न झन्डै पाँच मिनेट लाग्छ। त्यसैले, टोलीले जमिनमा आधारित क्यामराहरूको सहायताले पहिलोपटक अरोरा पत्ता लगाएको समयमा पाँच मिनेटभित्र अरोराहरू कहाँ सर्नेछन् भन्ने राम्रोसँग अनुमान गर्नुपर्नेछ।

“तपाईं सकेसम्म राम्रो प्रयास गर्नुहुन्छ, तर यसमा केही हदसम्म अन्तर्ज्ञान र दृढताको मिश्रण आवश्यक पर्छ,” सामाराले भनिन्।