नासाले किन आर्टेमिस २ चन्द्र मिशन २०२६ र आर्टेमिस ३ अन्तरिक्षयात्री अवतरण २०२७ सम्म लम्ब्यायो?

काठमाडौं ।

नासाले चन्द्रमाको वरिपरि चारजना मानिसलाई पठाउने योजना रहेको सेप्टेम्बर २०२५ मा निर्धारित आर्टेमिस २ को प्रक्षेपण अब अप्रिल २०२६ सम्म पर सारेको छ। साथै २०२६ को अन्त्यतिर लक्षित मानिस चन्द्रमामा अवतरण गर्ने आर्टेमिस ३ मिशन अब २०२७ को मध्यतिर निर्धारित गरिएको छ।

नासा अधिकारीहरूका अनुसार यो समय मुख्य रूपमा ओरियन क्याप्सुललाई पहिलो पटक मानिससहितको उडानका लागि तयारी गर्न आवश्यक भएकोले लिइएको हो।

“अन्तरिक्ष चुनौतीपूर्ण छ,” नासा प्रशासक बिल नेल्सनले आज पत्रकार सम्मेलनमा भने। “हाम्रो उद्योग र अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूसँग मिलेर हामी यो सुनिश्चित गर्न यो समय लिइरहेका छौं कि ओरियन क्याप्सुल हाम्रो अन्तरिक्षयात्रीहरूलाई सुरक्षित रूपमा गहिरो अन्तरिक्षमा लगेर फेरि पृथ्वीमा फर्काउन तयार छ।”

अपोलो युगपछि पहिलो पटक मानिससहितको चन्द्रमामा हुने मिशन हेर्न हामीले केही समय अझै पर्खनुपर्ने भएको छ।

स्पेसएक्सका अनुसार आर्टेमिस १ सफल देखिए पनि उडानपछि गरिएको विश्लेषणले ओरियनको ताप प्रतिरोधी ढाल (हिट शिल्ड) पृथ्वीको वायुमण्डलमा पुन:प्रवेश गर्ने क्रममा इन्जिनियरहरूको अपेक्षा भन्दा असमान रूपमा क्षयीकरण भएको देखायो।

ओरियन भित्रको तापमान कोठाको तापमान नजिकै रहेकोले यदि त्यहाँ मानिसहरू सवार हुन्थे भने पनि सुरक्षित हुनेथियो। तर, इन्जिनियरहरूले यसको कारण पत्ता लगाउन आवश्यक ठाने, र आजको पत्रकार सम्मेलनमा उनीहरूले केही निष्कर्ष सार्वजनिक गरे।

ओरियनको पुन:प्रवेश मार्ग “स्किप” रणनीतिबाट प्रभावित भएको नासा अधिकारीहरूले बताए। यो रणनीतिमा क्याप्सुलले वायुमण्डलबाट फड्को मारेर पुन: प्रवेश गर्छ। चन्द्रमाबाट फर्किंदा हुने तीव्र गतिका कारण उत्पन्न भएको अत्यधिक ऊर्जा नष्ट गर्न यो आवश्यक छ। तर, आर्टेमिस १ मा यसको अप्रत्याशित समस्या देखापर्‍यो।

“यो योजनाबद्ध स्किप प्रवेशको क्रममा क्याप्सुलले वायुमण्डल भित्र-बाहिर गर्दा बाहिरी ताप ढालको तल्लो तहमा ताप जम्मा भयो, जसले गर्दा ग्यासहरू बन्ने र बाहिरी तहमा फस्ने समस्या भयो,” नासा उपप्रशासक पाम मेलरोयले आज भनिन्। “यसले आन्तरिक दबाब बढायो र बाहिरी तह चर्कने तथा असमान रूपमा छुट्टिने कारण बन्यो।”

ओरियनको ताप प्रतिरोधी ढाल १०-दिन लामो आर्टेमिस २ मिसनका लागि मानिसहरूलाई सुरक्षा दिन सक्षम हुने थप अध्ययनले देखाएको छ। यसलाई नयाँ संस्करण बनाउन आवश्यक छैन। तर, योजनाकारहरूले आर्टेमिस १ मा देखिएको समस्या कम गर्न पुन:प्रवेश मार्गलाई परिमार्जन गर्नेछन्।

नासाका अधिकारीहरूले आज प्रकाशित गरेको आर्टेमिस २ सम्बन्धी प्रश्नोत्तरमा लेखेका छन्, “आर्टेमिस २ को लागि, इन्जिनियरहरूले ओरियन क्याप्सुलले पृथ्वीको वायुमण्डलमा प्रवेश गरेपछि अवतरणसम्मको दूरीलाई परिमार्जन गरेर तापक्रमको त्यो दायरा जहाँ आर्टेमिस १ मा ताप ढाल सम्बन्धी समस्या देखा परेको थियो, त्यहाँ ओरियन कति समय बिताउँछ भनेर सीमित गर्नेछन्।”

यो परिमार्जित मार्गले आर्टेमिस २ को ओरियनलाई स्यान डिएगो नजिकैको प्रशान्त महासागरमा अवतरण गराउनेछ, जसले पुन:प्रवेशका क्रममा केही समस्या भएमा चारजना अन्तरिक्षयात्रीलाई सहयोग पुर्‍याउन सजिलो बनाउने स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।

आर्टेमिस ३ को समयतालिकालाई पनि विभिन्न कारकहरूले प्रभावित गरेका छन्। यो मिशन अझ जटिल हुने भएकोले यस्ता कारकहरू अझ धेरै छन्।

उदाहरणका लागि, हालको योजनाले स्पेसएक्सको स्टारशिप मेगरकेटलाई समावेश गरेको छ, जसको माथिल्लो चरणको अन्तरिक्षयान आर्टेमिस ३ मा चन्द्रमा अवतरण गर्ने ल्यान्डरको रूपमा प्रयोग गरिनेछ। स्टारशिप अझै विकासको चरणमा छ र यसले अहिलेसम्म ६ परीक्षण उडान मात्र सम्पन्न गरेको छ। यद्यपि, पछिल्ला केही उडानहरू सफल भएका छन्।

नयाँ परिमार्जित आर्टेमिस ३ को समयतालिकाले अमेरिकालाई अझै चीनभन्दा अघि राख्छ। चीनले २०३० सम्ममा चन्द्रमामा अन्तरिक्षयात्री अवतरण गराउने योजना बनाएको छ। दुबै देशहरू चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवलाई लक्ष्य बनाइरहेका छन्, जहाँ धेरै पानीको बरफ भएको विश्वास गरिन्छ। यो कुनै बसोबास वा अनुसन्धान चौकीका लागि महत्त्वपूर्ण स्रोत हो।

नासा प्रमुख बिल नेल्सनले बारम्बार अमेरिकाले चन्द्रमामा पहिलो उपस्थिति जनाउनुपर्ने ताकि चीनले चन्द्रमाका केही क्षेत्रहरूमा अन्य राष्ट्रहरूलाई रोक्न सक्ने कुनै नीति वा अभ्यास स्थापना गर्न नपाओस् भनेका छन्।

नेल्सनले आज भने, “मलाई लाग्छ हामीले नयाँ प्रशासनलाई सुरक्षित र भरपर्दो मार्ग हस्तान्तरण गर्दैछौं, जसले हामीलाई चन्द्रमामा फर्काउनेछ, चीनभन्दा पहिले पुग्नेछ, र सिसलुनर (पृथ्वी-चन्द्रमा क्षेत्र) मा उपस्थित हुने सुनिश्चित गर्नेछ, जुन हाम्रो देशका लागि महत्त्वपूर्ण छ। यसले ‘चन्द्रमाबाट मङ्गलसम्मको’ यात्रामा हाम्रो मार्ग पहिल्याउनेछ। मलाई लाग्छ यो योजनालाई हामीले राम्ररी बाँधेर तयार पारिसकेका छौं।”