अन्तरिक्ष जित्ने नयाँ होडबाजीमा ह्याकरहरु अर्बिटमा पुग्नसक्ने खतराको सम्भावना

काठमाडौं ।

अन्तरिक्षको खोजीमा सबैभन्दा ठूलो चुनौती अनन्त अज्ञातताको विशालता हो। तर पृथ्वीबाट हजारौं माइल टाढा रहेको यो दूरीले साइबर अपराधीहरूलाई अन्तरिक्ष मिसनमा क्षति पुर्‍याउन रोकिरहेको छैन।

अन्तरिक्षयान, स्याटेलाइटहरू, र अन्तरिक्ष प्रणालीहरू सबैजना वृद्धि भइरहेका र खतरनाक साइबर सुरक्षा जोखिमको सामना गर्दैछन्। यस्ता प्राविधिक प्रणालीमा हुने सुरक्षा भंगले गम्भीर परिणाम ल्याउन सक्छ।

अमेरिकी सरकारी प्रतिवेदनका अनुसार, “अन्तरिक्षमा प्राविधिक मर्मत सम्भार असम्भव भएकाले साइबर आक्रमणबाट डाटाको क्षति, प्रणालीको आयु घट्ने, वा अन्तरिक्षयानको नियन्त्रण गुम्न सक्छ।”

यस्ता जोखिम अन्तरिक्षमा, जमिनमा, र तिनलाई जोड्ने सञ्चारमा हुने जोखिमबाट उत्पन्न हुन्छन्। कुनै एक क्षेत्रमा समस्या आएमा, सम्पूर्ण प्रणाली असफल हुनसक्छ।

एआईका जोखिम

अन्तरिक्ष मिसनमा कृत्रिम बुद्धिमताको प्रयोगले नयाँ साइबर हमलाको जोखिम बढाएको छ। उदाहरणका लागि, नासाले रोभरहरूलाई वैज्ञानिक नमूनाहरू पहिचान गर्न एआई प्रयोग गरिरहेको छ। तर, कम मानव निगरानीका कारण यी मिसन साइबर आक्रमणको शिकार बन्न सक्छन्।

एआई प्रणालीलाई दूषित डाटा दिने वा संवेदनशील जानकारी निकाल्न मोडेल इनभर्सन जस्ता हमलाले मिसनलाई गम्भीर जोखिममा पार्न सक्छ।

समाधान र सुरक्षा

अमेरिकी सरकारले अन्तरिक्ष क्षेत्रलाई महत्त्वपूर्ण पूर्वाधार मानेर यसको साइबर सुरक्षा कडा बनाउन थालेको छ। एआई प्रणालीहरूलाई अन्तरिक्षमा तैनाथ गर्नु अघि परीक्षण र वैकल्पिक प्रणालीको व्यवस्थाले यस्ता जोखिमलाई कम गर्न सकिन्छ।

अन्तरिक्ष सुरक्षा: चुनौती र उपाय

कृत्रिम बुद्धिमता (एआई) प्रणालीहरू सुरक्षित बनाउन कडा पहुँच नियन्त्रण, प्रमाणीकरण, र त्रुटि सुधार संयन्त्रको प्रयोगले कि यी प्रणालीहरूले सही जानकारीका आधारमा काम गर्ने सुनिश्चित गर्न सक्छ।

यस्ता सुरक्षा उपाय असफल भएमा, एआई प्रणालीलाई “सुरक्षित स्थिति” वा “डिफल्ट मोड” मा फर्काउन सक्ने फेल-सेफ प्रणाली आवश्यक हुन्छ। साथै, म्यानुअल नियन्त्रणको विकल्पले पृथ्वीबाट नियन्त्रणकर्तालाई आवश्यक परेमाए आईको निर्णयलाई हस्तक्षेप गर्ने क्षमता प्रदान गर्दछ।

अमेरिका-चीन प्रतिस्पर्धा

अमेरिका र चीनको अन्तरिक्ष दौडले साइबर हमलाको जोखिमलाई तीव्र बनाएको छ। यी देशहरू अन्तरिक्षमा सैन्य क्षमतामा अग्रसर हुँदा महत्वपूर्ण अन्तरिक्ष प्रणालीहरू साइबर आक्रमणको मुख्य निशानामा छन्।

सीएनबीसीका अनुसार हालैका वर्षहरूमा जापानको अन्तरिक्ष एजेन्सी जाक्सा, स्पेएक्सको स्टारलिंक प्रणाली र अमेरिकी अन्तरिक्ष कम्पनीहरूमाथि लगातार साइबर हमला भएका छन्। सन् २०२३ मा अमेरिकी सरकारले चेतावनी जारी गर्दै रूस र चीनका जासूसहरूले स्पेएक्स र ब्लू ओरिजिनजस्ता कम्पनीहरूको संवेदनशील प्रविधि र डाटा चोर्न प्रयास गरिरहेको दावी गरेको थियो।

रुस र चीनले अमेरिकी अन्तरिक्ष प्रणालीहरूलाई लक्ष्य गरी अपरेशन अवरुद्ध गर्न वा बौद्धिक सम्पत्ति चोर्न सक्ने जोखिम रहेको छ, जसले राष्ट्रिय सुरक्षा र आर्थिक हितलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ।

ठूला प्रविधि कम्पनीहरूको योगदान

अन्तरिक्ष प्रणालीको साइबर सुरक्षा सुदृढ गर्न निजी कम्पनी र सरकारी सहयोग आवश्यक छ। यसमा इनक्रिप्सन, घुसपैठ पत्ता लगाउने प्रणाली, र सरकारी एजेन्सीहरूसँग जानकारी आदानप्रदान गरी समन्वयात्मक सुरक्षा उपायहरू लागू गर्नुपर्छ।

माइक्रोसफ्ट, अमेजन, गुगल, र एनभिडिया जस्ता ठूला प्रविधि कम्पनीहरूले अन्तरिक्ष प्रविधिको सुरक्षा गर्न विशेष स्रोत र आधुनिक साइबर क्षमताहरू प्रयोग गरिरहेका छन्। अमेरिकी अन्तरिक्ष फोर्स र रक्षा विभागले यस्ता कम्पनीहरूको सहयोगमा सुरक्षा उपायहरू अघि बढाइरहेका छन्।

अन्तरिक्षमा साइबर सुरक्षा र प्रविधिको योगदान

माइक्रोसफ्टलेस्पेस इन्फर्मेशन शेयरिङ एण्ड एनालाइसिस सेन्टरको स्थापनादेखि नै सक्रिय सहभागिता जनाएको छ। अमेरिकी अन्तरिक्ष फोर्ससँगको साझेदारीमा, माइक्रोसफ्टले आफ्नो अज्यूर क्लाउड इन्फ्रास्ट्रक्चर, सिमुलेशन, अग्मेन्टेड रियलिटी, र डाटा व्यवस्थापन उपकरणहरू प्रदान गर्दै आएको छ। यो १९. ८ मिलियनको सम्झौतामा अन्तरिक्ष फोर्सका मिशनहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न मुख्य भूमिका खेलेको छ।

सीएनबीसीका अनुसार माइक्रोसफ्टका अतिरिक्त, गुगल क्लाउड, अमेजन वेब सर्भिसेज र जनरल डाइनामिक्स जस्ता कम्पनीहरूले उपग्रहहरूबाट प्राप्त डाटाको भण्डारण र प्रशोधन गर्न क्लाउड इन्फ्रास्ट्रक्चर उपलब्ध गराइरहेका छन्। एनभिडिया का शक्तिशाली जीपीयूहरूले उपग्रह छविहरूको प्रशोधन, विसंगति पत्ता लगाउन, र भविष्यवाणी गर्ने विश्लेषणमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिइरहेका छन्।

प्रविधिमा निर्भरता: जोखिम र सावधानी

अन्तरिक्षमा प्रविधिको अत्यधिक प्रयोगले लाभसँगै जोखिम पनि ल्याउन सक्छ। स्वचालित प्रणालीहरूको असफलता वा अप्रत्याशित परिस्थितिहरूमा ती प्रणालीले काम नगर्दा सम्पूर्ण मिशन नै असफल हुन सक्छ।

प्रविधिमा बढी निर्भरताले मानवीय सीप र ज्ञानलाई कमजोर बनाउने खतरा पनि छ। आपत्कालीन परिस्थितिमा प्रणाली असफल हुँदा म्यानुअल अपरेशनको चुनौती उत्पन्न हुन सक्छ। त्यसैले, प्रविधिसँगै मानवीय हस्तक्षेपको तयारी र अभ्यासलाई नियमित राख्नुपर्ने आवश्यकता रहेको समाचारमा उल्लेख छ।