इलन मस्कको स्पेसएक्स रकेटले आयनोस्फियरमा बनायो ‘प्वाल’, जीपीएसलाई असर गर्न सक्ने

काठमाडौं ।

पछिल्ला केही वर्षयता अन्तरिक्षमा निजी कम्पनीहरूले पठाउने रकेटको संख्या तीव्र गतिमा बढेको छ। अर्बपति इलन मस्कको कम्पनी स्पेसएक्सले प्रक्षेपण गरेको यस्तै एउटा रकेटले पृथ्वी नजिकैको आयनोस्फियरमा अस्थायी क्रेटर बनाएको छ।

स्पेसएक्सले जुलाई १९ मा अमेरिकाको क्यालिफोर्नियाको भान्डेनबर्ग स्पेस फोर्स बेसबाट फाल्कन ९ रकेट प्रक्षेपण गरेको थियो।

यसको प्रक्षेपणको फोटोहरूमा हल्का रातो बत्ती देखिन्छ। बोस्टन युनिभर्सिटीका अन्तरिक्ष भौतिकशास्त्री जेफ बाउमगार्डनरले स्पेसवेदर डट कमलाई बताएअनुसार रातो प्रकाशले आयनोस्फियरमा क्रेटर भएकोलाई संकेत गर्न सक्छ।

उनले भने, “जब रकेटले पृथ्वीको सतहबाट २०० देखि ३०० किलोमिटर माथि आफ्नो इन्जिन जलाउँछ, तब यस्तो हुने सम्भावना रहन्छ। दोस्रो चरणको इन्जिन जलाउँदा यस्तो भएको देखिन्छ।”

स्पेसको छेउमा रहेको आयनोस्फियर चार्ज गरिएको कणहरूले भरिएको हुन्छ जसलाई आयन भनिन्छ। आयनोस्फियर (ionosphere) धेरै महत्त्वपूर्ण छ किनभने यसले संचार र नेभिगेसनमा प्रयोग हुने रेडियो तरंगहरूलाई परिमार्जन गर्दछ। यसमा क्रेटरको निर्माणको कारण, जीपीएस प्रणाली प्रभावित हुन सक्छ र स्थानको शुद्धता केहि फिटसम्म परिवर्तन हुन सक्छ।

स्पेसएक्सको वेबसाइटले बताउँछ कि फाल्कन ९ एक पुन: प्रयोगयोग्य, दुई-चरणमा संचालन हुने रकेट हो र मानिसहरूको सुरक्षित यातायात र पृथ्वीको कक्षा र बाहिरका पेलोडहरूको लागि प्रयोग गरिन्छ। यो विश्वको पहिलो अर्बिटल क्लासको पुन: प्रयोज्य रकेट हो। यो रकेटले २४० प्रक्षेपण र १९८ ल्यान्डिङ गरेको छ।

अन्तरिक्षमा पठाइएका शक्तिशाली रकेटहरूले आयनोस्फियरमा क्षति बढाउने आशंका गरिएको छ र यसले जीपीएसमा नकारात्मक प्रभाव पार्नेछ।

कम तौलको कारण, फाल्कन ९ लाई पृथ्वीको सतहसँग समानान्तर नभई ठाडो गतिमा प्रक्षेपण गरिएको थियो। यसले एक शकवेभ सिर्जना गर्यो, जसको परिणाम आयनोस्फियरको प्लाज्मामा क्रेटर भयो। यसअघि पनि यो रकेट प्रक्षेपणमा यस्तो घटना भएको थियो। यस कारणले गर्दा निजी अन्तरिक्ष कम्पनीहरूले आफ्नो रकेट प्रक्षेपणमा बढी होसियार हुन आवश्यक रहेको विज्ञहरुले बताएका छन्।