काठमाडौं ।
कुनै बेला अधिकांश अमेरिकीहरूलाई आफ्नो स्थानीय डाटा सेन्टरबारे खासै जानकारी हुँदैनथ्यो। इन्टरनेटको अदृश्य तर अत्यन्त महत्वपूर्ण मेरुदण्डका रूपमा रहेका सर्भर फार्महरू लामो समयसम्म प्रविधि उद्योगबाहिरका मानिसहरूका लागि चासोको विषय बनेनन्, न त तिनले कुनै विशेष राजनीतिक महत्व नै पाए।
तर २०२५ सम्म आइपुग्दा ती दिनहरू समाप्त भइसकेको देखिन्छ। गत १२ महिनामा अमेरिकाका दर्जनौँ राज्यहरूमा डाटा सेन्टरविरुद्ध प्रदर्शन भएका छन् जहाँ क्षेत्रीय अभियन्ताहरूले देशभर तीव्र रूपमा बढ्दै गएको कम्प्युटिङ पूर्वाधार विस्तारको विरोध गरेका छन्। डाटा सेन्टरविरुद्धको सक्रियता अनुगमन गर्ने संस्था डाटा सेन्टर वाचका अनुसार हाल २४ राज्यमा १४२ वटा फरक–फरक अभियन्ता समूहहरू डाटा सेन्टर विकासविरुद्ध संगठित हुँदैछन्।
अभियन्ताहरूका चिन्ताहरू विविध छन्—यी परियोजनाबाट पर्न सक्ने वातावरणीय तथा सम्भावित स्वास्थ्य प्रभाव, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) को विवादास्पद प्रयोग र सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा अमेरिकाको विद्युत् ग्रिडमा थपिँदै गएका यस्ता ठूला संरचनाले स्थानीय विद्युत् महसुल बढाइरहेको आशङ्का।
टेकक्रञ्चका अनुसार यति ठूलो जनस्तरीय प्रतिक्रिया, छिटो र अन्धाधुन्ध विस्तार भएको उद्योगप्रति स्वाभाविक प्रतिक्रिया जस्तो देखिन्छ जुन अब मानिसहरूको घरआँगनसम्म आइपुगेको छ। एआई उद्योग तीव्र गतिमा फैलिँदै जाँदा क्लाउड कम्प्युटिङ व्यवसाय पनि समान रूपमा फस्टाएको छ।
अमेरिकी जनगणना ब्युरोका तथ्याङ्कअनुसार सन् २०२१ यता डाटा सेन्टर निर्माणमा हुने खर्च ३३१ प्रतिशतले उकालो लागेको छ। यी परियोजनामा सयौँ अर्ब डलर खर्च भइरहेको छ। हालै प्रस्तावित डाटा सेन्टरहरूको संख्या यति धेरै छ कि धेरै विज्ञहरूका अनुसार तीमध्ये अधिकांश परियोजना वास्तवमै निर्माण हुनै सक्दैनन्।
तर पनि यो विस्तार तत्काल रोकिने कुनै संकेत देखिँदैन। गुगल, मेटा, माइक्रोसफ्ट र अमेजनजस्ता ठूला प्रविधि कम्पनीहरूले आगामी वर्षका लागि ठूलो पूँजीगत खर्चको योजना सार्वजनिक गरिसकेका छन्, जसको ठूलो हिस्सा यिनै डाटा सेन्टर परियोजनातर्फ जाने अनुमान छ।
नयाँ एआई पूर्वाधार केवल सिलिकन भ्यालीबाट मात्र नभई वासिङ्टन डी.सी. बाट पनि अघि बढाइँदैछ।
ट्रम्प प्रशासनले कृत्रिम बुद्धिमत्तालाई आफ्नो नीतिगत एजेन्डाको केन्द्रीय अंश बनाएको छ। जनवरीमा घोषणा गरिएको ‘स्टारगेट प्रोजेक्ट’ ले सन् २०२५ को विशाल एआई पूर्वाधार विस्तारको आधार तयार गर्दै यसलाई “अमेरिकाको पुनःऔद्योगिकीकरण” का रूपमा प्रस्तुत गर्यो।
तर तीव्र विस्तारसँगै पहिले खासै सार्वजनिक ध्यान नपाएको यो उद्योग अचानक केन्द्रमा आइपुगेको छ—र अहिले प्रतिरोधको सामना गरिरहेको छ।
मिडियाजस्टिस नामक गैरनाफामूलक संस्थाका अभियन्ता ड्यानी सेन्देहास यस वर्ष टेनेसीको मेम्फिसमा भएको एक प्रदर्शनसहित इलन मस्कको स्टार्टअप एक्सएआईको ‘कोलोसस’ परियोजनाविरुद्ध भएका विभिन्न आन्दोलनमा प्रत्यक्ष संलग्न छन्।
सेन्देहासले बताएअनुसार उनी हरेक हप्ता आफ्नै समुदायमा डाटा सेन्टरविरुद्ध अभियान चलाउन इच्छुक नयाँ मानिसहरू भेट्छन्। “यो चाँडै रोकिने जस्तो मलाई लाग्दैन,” उनले भने, “यो अझ बढ्दै जानेछ, र हामी अझ धेरै सफलता देख्नेछौँ—अझ धेरै परियोजनाहरू रोकिँदै जानेछन्।”
उनको भनाइलाई समर्थन गर्ने उदाहरणहरू देशभर देखिन्छन्। मिशिगनमा—जहाँ १६ स्थानमा डाटा सेन्टर निर्माणको सम्भावना अध्ययन हुँदैछ—हालै प्रदर्शनकारीहरूले राज्यको संसद भवन घेराउ गर्दै ‘मिशिगनवासीहरू आफ्नो आँगन र समुदायमा डाटा सेन्टर चाहँदैनन्’ भन्ने नाराहरू लगाए।
विस्कन्सिनमा स्थानीय विरोधका कारण माइक्रोसफ्टले २४४ एकड क्षेत्रफलमा बन्ने डाटा सेन्टरको योजना फिर्ता लिएको बताइएको छ। दक्षिणी क्यालिफोर्नियाको सानो सहर इम्पेरियल भ्यालीले वातावरणीय चिन्ताको कारण देखाउँदै डाटा सेन्टर परियोजनालाई स्वीकृति दिने काउन्टीको निर्णयविरुद्ध मुद्दा दायर गरेको छ।
यी परियोजनासँग जोडिएको असन्तोष यति तीव्र बनेको छ कि राजनीतिज्ञहरू यसले चुनावी नतिजामा प्रभाव पार्न सक्ने विश्वास गर्छन्। नोभेम्बरमा सार्वजनिक एक प्रतिवेदनअनुसार एआई बूमका कारण बढ्दै गएको विद्युत् खर्च सन् २०२६ का मध्यावधि निर्वाचन निर्धारण गर्ने प्रमुख मुद्दा बन्न सक्नेछ।
“मानिसहरूको ऊर्जा बिल बढिरहेको विषयसँग यो मुद्दा जोडिनु नै यसलाई यति गम्भीर बनाउने कारण हो,” सेन्देहासले भने। “हामीमध्ये धेरैजना महिनैपिच्छे गुजारा चलाउन संघर्ष गरिरहेका छौँ। उता डाटा सेन्टरहरू तीव्र रूपमा विस्तार हुँदैछन्। मानिसहरू प्रश्न गरिरहेका छन्—यो सबै पैसा कहाँबाट आइरहेको छ? हाम्रो स्थानीय सरकारले किन यस्ता परियोजनालाई प्रोत्साहन गर्न सार्वजनिक रकम र अनुदान दिइरहेको छ, जब समुदायमै यति धेरै आवश्यकता छन्?”
कतिपय अवस्थामा प्रदर्शनहरू प्रभावकारी पनि देखिएका छन्। डाटा सेन्टर वाचका अनुसार जनस्तरीय विरोधका कारण करिब ६४ अर्ब डलर बराबरका डाटा सेन्टर परियोजना रोकिएका वा ढिलाइ भएका छन्। सेन्देहासका अनुसार संगठित दबाबले ठूला कम्पनीहरूलाई पनि रोक्न सक्छ। “यो सार्वजनिक दबाब काम गरिरहेको छ,” उनले भने, “यो विषयमा अत्यन्तै स्पष्ट र तीव्र आक्रोश देखिन्छ।”
स्वाभाविक रूपमा प्रविधि उद्योग पनि प्रतिरोधमा उत्रिएको छ। पोलिटिकोका अनुसार हालै गठन भएको नेशनल आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स एसोसियशन (एनएआईए) ले सांसदहरूलाई प्रभाव पार्न ‘टक्सिङ पोइन्ट’ वितरण गरिरहेको छ र स्थानीय स्तरमा डाटा सेन्टर भ्रमण कार्यक्रमसमेत आयोजना गरिरहेको छ। मेटाजस्ता कम्पनीहरूले डाटा सेन्टरका आर्थिक फाइदाबारे जनतालाई विश्वस्त पार्न विज्ञापन अभियान पनि चलाइरहेका छन्।
संक्षेपमा भन्नुपर्दा प्रविधि उद्योगको एआई भविष्य विशाल कम्प्युटिङ विस्तारसँग गाँसिएको छ। त्यसैले २०२६ मा पनि सर्भर विस्तार जारी रहनेछ—र त्यससँगै विरोध, ध्रुवीकरण र राजनीतिक बहस पनि निरन्तर बढ्ने देखिने टेकक्रञ्चले उल्लेख गरेको छ।
प्रकाशित: १२ पुष २०८२, शनिबार
