Technology Khabar १५ मंसिर २०८२, सोमबार
काठमाडौं ।
साइबर सुरक्षामा काम गरिरहेको बहु-सरोकारवाला समूहले अन्तर्राष्ट्रिय कम्प्युटर सुरक्षा दिवस मनाउन महत्त्वपूर्ण कार्यक्रम सफलतापूर्वक आयोजना गरेको छ।
अत्यन्तै छोटो समय (२० घण्टाभन्दा कम) मा आयोजना गरिएको यस भेलाले सरकार, उद्योग र शैक्षिक क्षेत्रका राष्ट्रका अग्रणी विशेषज्ञहरूलाई “हाम्रो डिजिटल जीवन सुरक्षित गरौँ: जागरूकतादेखि कार्यसम्म” भन्ने मुख्य विषयवस्तुमा एकताबद्ध गरायो।
सहभागीहरूद्वारा प्राप्त व्यापक सहमति भनेको सामान्य कम्प्युटर सुरक्षाबाट राष्ट्रव्यापी रूपमा सूचना सुरक्षा को विस्तृत र निरन्तर दृष्टिकोणमा तुरुन्त ध्यान केन्द्रित गर्नु आवश्यक छ भन्ने थियो।
दिनलाई सन् १९८८ मा एसोसियशन अफ कम्प्युटर मशीनरी (एसीएम) द्वारा स्थापित परम्पराका रूपमा नोभेम्बर ३० लाई विश्वव्यापी रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय कम्प्युटर सुरक्षा दिवसको रूपमा मनाइन्छ।
यो मिति कुख्यात मोरिस वर्म—पहिलो प्रमुख मालवेयर—पछि स्थायी विश्वव्यापी सचेतनाको रूपमा छानिएको थियो, जसले जोडिएका सबै कम्प्युटरहरूको लगभग १० प्रतिशतलाई सङ्क्रमित गरेको थियो। यसले गर्दा हरेक वर्ष आधुनिक खतराहरू विरुद्ध डिजिटल स्वच्छताको मूल्याङ्कन गर्न एक क्षण विश्राम लिने आवश्यकता भयो।
राष्ट्रिय साइबर सुरक्षा नीति कार्यान्वयन समितिका सदस्य; आईएसपी एसोसिएसन अफ नेपालका सीईओ; क्यान महासंघका उपाध्यक्ष; एसियन-ओसनियन कम्प्युटिङ इन्डस्ट्री अर्गनाइजेसन-एएसओसिआइओ साइबर सुरक्षा पुरस्कार विजेता सुभास खड्काले नोभेम्बर ३० को ऐतिहासिक सन्दर्भबारे श्रोताहरूलाई जानकारी दिएर छलफल सुरु गर्दै राष्ट्रिय साइबर परिदृश्यको विस्तृत विवरण दिए।
उनले व्यापक बैंकिङ र वित्तीय ठगी, सरकारी एकीकृत डाटा सेन्टर (जीआईडीसी) मा बारम्बार हुने प्रणाली अवरुद्धता निम्त्याउने पूर्वाधारका कमजोरीहरू, र प्रणालीको नाजुकतामा योगदान पुर्याउने सफ्टवेयर चोरीको उच्च दर (९० प्रतिशतभन्दा बढी) सहितका महत्त्वपूर्ण प्रणाली जोखिमहरूमाथि प्रकाश पारे।
यसै सन्दर्भमा उनले राष्ट्रिय साइबर सुरक्षा नीति २०८० जस्ता प्रमुख नीतिगत कार्यहरू, प्रस्तावित राष्ट्रिय साइबर सुरक्षा केन्द्र जस्ता संस्थागत पहलहरू, र सुरक्षा त्रय: बहु-कारक प्रमाणीकरण (एमएफए), सफ्टवेयर अद्यावधिकहरू, र नियमित ब्याकअपहरू मार्फत तत्काल व्यक्तिगत कार्यको आवश्यकतालाई रेखाङ्कित गरे।
नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरण – एनटिएकी उपनिर्देशक, साथै सुरक्षा उत्साही रोजा किरण बासुकलाले निरन्तर प्रयासको आवश्यकतामा जोड दिइन्। उनले यस्ता स्मरणात्मक कार्यक्रमहरू “एक छोटो सुरुआत र स्वागतयोग्य” भए पनि यिनलाई वर्षभरि तीव्रता दिँदै निरन्तरता दिनुपर्ने बताइन्। उनले सुरक्षित इन्टरनेट दिवस (एसआईडी) जस्ता पहलहरूको बारेमा जानकारी बाँड्दै सुरक्षा निरन्तर राष्ट्रिय प्राथमिकतामा रहोस् भनी सहभागीहरूलाई पूरा वर्षको क्यालेन्डरको लागि गतिविधिहरू योजना बनाउन आग्रह गरिन्। बासुकला नेपालमा ‘गर्ल्स इन आईसिटी दिवस’ को नेतृत्वका लागि परिचित छिन्।
कार्यक्रम रणनीतिगत कार्ययोजना स्थापना गर्ने केन्द्रित छलफलतर्फ मोडियो, जहाँ वक्ताहरूले सिद्धान्त र नीतिभन्दा माथि उठेर निरन्तर कार्यमा जानुपर्ने आवश्यकतामा जोड दिए। सुबिसु केबल नेटका उपाध्यक्ष एनपी नअग जीका उपाध्यक्ष राम कृष्ण परियारले बर्थ र डेथको बीचमा कम्युनिकेशनआउँछ भन्ने सशक्त तुलना प्रस्तुत गर्दैआईसीटी र यसको सुरक्षा अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छन् भनी जोड दिए।
उनले भिन्ट सर्फ (इन्टरनेटका पिता) लाई भेटेको आफ्नो अनुभव बाँड्दै र सुरक्षा तुरुन्तै प्राप्त नहुने तर जनता, प्रक्रिया र प्रविधि सुरक्षा दृष्टिकोणमा केन्द्रित कठोर प्रयास मार्फत प्राप्त हुने कुरामा जोड दिए।
कार्यक्रम रणनीतिगत कार्ययोजना स्थापना गर्ने केन्द्रित छलफलतर्फ मोडियो, जहाँ वक्ताहरूले सिद्धान्त र नीतिभन्दा माथि उठेर निरन्तर कार्यमा जानुपर्ने आवश्यकतामा जोड दिए। सुबिसु केबल नेटका उपाध्यक्ष एनपी नअग जीका उपाध्यक्ष राम कृष्ण परियारले बर्थ र डेथको बीचमा कम्युनिकेशनआउँछ भन्ने सशक्त तुलना प्रस्तुत गर्दैआईसीटी र यसको सुरक्षा अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छन् भनी जोड दिए।
उनले भिन्ट सर्फ (इन्टरनेटका पिता) लाई भेटेको आफ्नो अनुभव बाँड्दै र सुरक्षा तुरुन्तै प्राप्त नहुने तर जनता, प्रक्रिया र प्रविधि सुरक्षा दृष्टिकोणमा केन्द्रित कठोर प्रयास मार्फत प्राप्त हुने कुरामा जोड दिए।
पूर्व आईएसपी, इन्टरनेट सोसाइटी नेपाल, ग्लोबल युथ एम्बेसडर उदीप बरालले युथ परिप्रेक्ष्य प्रदान गर्दै यस क्षेत्रमा युवा संलग्नताको महत्त्वलाई प्रकाश पारे। उनले शैक्षिक र उद्योग क्षेत्रमा रहेको महत्वपूर्ण खाडल—सिद्धान्त र अभ्यासबीचको भिन्नता—लाई औँल्याउँदै आईसीटी तथा सुरक्षामा युवाहरूको करियर सम्भावनाका लागि आधुनिक सुरक्षा समस्याहरू समाधान गर्न व्यावहारिक, हातमा काम गर्ने अनुभव आवश्यक रहेको कुरामा जोड दिए।
रमेश पोखरेलले राष्ट्रिय पूर्वाधार सुरक्षित गर्ने कुरामा ध्यान केन्द्रित गरे। उनले आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय अनुभवबाट सिकेको शून्य विश्वास वास्तुकला को आधुनिक रक्षा दृष्टिकोण प्रस्तुत गर्दै सरकारका निकायहरूलाई सूचना सुरक्षातर्फ डोर्याउन नेतृत्व नै मुख्य कुरा भएकोमा जोड दिए। ई. गणेश शाहको दृष्टिकोणलाई उद्धृत गर्दै उनले “पूर्वाधार र सुरक्षा बिना राष्ट्र निर्माण अपूर्ण छ” भन्दै यसलाई मार्गदर्शक तथ्य बनाउन आग्रह गरे।
शैक्षिक र अनुसन्धान विशेषज्ञ फूल बाबु झाले सुरक्षाको शैक्षिक परिप्रेक्ष्य र अनुसन्धान पक्षहरू मा जोड दिए। उनले “जनता-देखि-जनतासम्मको सुरक्षा” दृष्टिकोणमा केन्द्रित कार्यक्रमहरूको लागि, नेपाल सरकारको सहकार्यमा लामो अवधिका लागि लक्षित कार्यक्रमहरू विकास गर्न, र सबै सुरक्षा पहलहरूले “अर्थपूर्ण प्रभाव पार्ने सुरुआत” सुनिश्चित गर्न आह्वान गरे।
पूर्व वातावरण, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्री ई. गणेश शाहले यति छोटो सूचनामा कार्यक्रम आयोजना गर्ने सुभास खड्का, रोजा किरण बासुकला, सम्पूर्ण टोली र सुरक्षा उत्साहीहरूलाई विशेष धन्यवाद दिँदै कार्यक्रमको समापन गरे। उनले यो कार्यक्रमले विभिन्न पहलहरूलाई नेतृत्व गर्न र सूचना सुरक्षाका लागि काम गर्न कार्ययोजना सफलतापूर्वक चित्रण गरेको र नोभेम्बर ३० लाई “एक्लैको सुरक्षा कार्यक्रम” नबनाई अर्थपूर्ण प्रभाव प्रदान गर्ने कार्यक्रम बनाएको उल्लेख गरे।
नेपालको डिजिटल भविष्य सुरक्षित गर्नका लागि सबै सरोकारवालाहरू एकताबद्ध भई आजका छलफलहरूलाई मूर्त, दिगो कार्यहरूमा रूपान्तरण गर्नुपर्ने स्पष्ट जनादेशका साथ कार्यक्रम समाप्त भयो। साथै, नेपालको सूचना सुरक्षाका लागि थप कार्यक्रम र कार्यहरू आरम्भ गर्ने निष्कर्ष पनि निकालिएको थियो।
प्रकाशित: १५ मंसिर २०८२, सोमबार
