नासाको अन्तरिक्ष टेलिस्कोप बचाउने निजी मिशन अर्को वर्ष विमानबाट खसालिने रकेटमार्फत् प्रक्षेपण गरिने

काठमाडौं ।

२०२६ मा पृथ्वीबाट विमानले छोड्ने रकेटमार्फत नासा को स्पेस टेलिस्कोपलाई बचाउन निजी मिशन प्रक्षेपण हुने भएको छ।

गत सेप्टेम्बरमा नासाले आफ्नो नील गेरल्स स्विफ्ट अब्जरभेटरीको कक्ष उचाल्ने जिम्मा एरिजोनाको काटालिस्ट स्पेस टेक्नोलोजिजलाई दिने घोषणा गरेको थियो। नोभेम्बर २००४ मा प्रक्षेपण भएको यो स्पेस टेलिस्कोपको कक्षा वर्षौँमा निकै तल्लो हुँदै आएको छ।

नोभेम्बर १९ मा काटालिस्टको अन्तरिक्षयान कसरी प्रक्षेपण हुने भन्ने जानकारी सार्वजनिक भयो। जसअनु्सार यो नर्थर्प ग्रुम्यानले निर्माण गरेको पेगासस नामक एयर-लन्च्ड रकेटमार्फत अन्तरिक्षतर्फ पठाइनेछ।

स्पेस डटकमका अनुसार ५०० मिलियन डलर लागतमा बनेको स्विफ्ट अब्जरभेटरी अर्बिटल साइन्सेजले निर्माण गरेको थियो, जुन पछि २०१४ मा अर्बिटल एटीके बन्यो र २०१८ मा नर्थर्प ग्रुम्यान द्वारा अधिग्रहण भयो। स्विफ्ट ले बिग ब्याङपछि देखिएका गामा–रे बर्स्ट नामक सबैभन्दा शक्तिशाली विस्फोटलाई दुई दशकदेखि लो-अर्थ-अर्बिटबाट अध्ययन गर्दै आएको छ।

तर यसको कक्षा सुरुको ६०० किलोमिटर (३७३ माइल) बाट घटेर अहिले करिब ४०० किलोमिटर (२४९ माइल) पुगेको छ। कक्षा झन् तल झर्दै जाँदा पृथ्वीको वायुमण्डलीय घर्षण बढ्दै जान्छ, जसले यसको अवतरण गति बढी रहेको छ — र स्विफ्ट सँग यसलाई रोक्ने कुनै थ्रस्टर छैन।

यही अवस्थामा केही परिवर्तन नभए स्विफ्ट सम्भवतः २०२६ को अन्त्यसम्ममा पृथ्वीमा खस्नेछ, र यसको विकल्पको विकास पनि भइरहेको छैन। त्यसैले नासा ले निजी क्षेत्रको क्षमता प्रयोग गरेर छोटो समयमै उद्धार गर्ने निर्णय गरेको हो।

काटालिस्टले यो ठेक्का जितेको छ र कम्पनीले नर्थर्प ग्रुम्यानको एल-१०११ स्टारगेजर विमानबाट करिब १२,००० मिटर उचाइमा झारिएपछि इन्धन प्रज्वलन गर्ने पेगासस रकेट नै उपयुक्त छनोट भएको बताएको छ।

कम्पनीका सीई‌ओ गोन्ही लीले आज दिएको वक्तव्यमा भने, “यो उदीयमान प्रविधि प्रयोग गरेर अभूतपूर्व काम गर्न कक्षा, समयसीमा र लागत सबै आवश्यकताहरू पूरा गर्न सक्ने एकमात्र लन्च भेइकल हो।”

पेगाससले करिब ४५४ किलोग्राम (१,००० पाउन्ड) भार लो-अर्थ-अर्बिटमा लैजान सक्छ। १९९० मा पहिलो प्रक्षेपण गरेको यसले ४५ मिशन पूरा गरिसकेको छ, जसमा ४० सफल छन्। पेगाससले अन्तिमपटक जुन २०२१ मा अमेरिकी वायुसेनाका लागि ‘स्पेस डोमेन अवेरनेस’ उपग्रह प्रक्षेपण गरेको थियो।

नर्थर्प ग्रुम्यानका स्पेस लन्च निर्देशक कर्ट एबर्लीका अनुसार यो मिशनका लागि आवश्यक धेरै हार्डवेयर पहिले नै तयार छ। उनले भने, “हामीले अन्तिम एकीकरण र परीक्षण गर्न बाँकी छ र आरएएएन स्टीअरिङ तथा सम्बन्धित सफ्टवेयरका लागि ट्राजेक्टोरी विकास गर्नुछ, बस त्यत्तिमात्र हो।”

काटालिस्टको मिशन पेगासस एक्सएलमा उड्नेछ, जुन रकेटको अलि ठूलो र भारी संस्करण हो। सम्झौताका विवरण सार्वजनिक गरिएको छैन, तर स्विफ्ट उद्धार मिशनको कुल बजेट ३० मिलियन डलर रहेको छ, जसमा लन्च लागत पनि समावेश छ।

यदि सबै योजना अनुसार भयो भने पेगासस एक्सएल २०२६ मा उड्ने। स्विफ्ट को कक्षा छिटो झर्दै गइरहेकाले समयसीमा निकै कडा छ। काटालिस्टका प्राविधिक उपाध्यक्ष कियरन विल्सनले भने, “हामी यो लन्च मितिलाई पक्का लक्ष्यको रूपमा लिएको छौँ। स्विफ्टको कक्षा क्षय कहाँ पुगेको छ भनेर निरन्तर मूल्यांकन गरेर आवश्यक परे अग्रिम योजनामा परिवर्तन गर्न सक्छौँ।”

काटालिस्टको अन्तरिक्षयान स्विफ्ट जस्तै कक्षामा पुगेर दुई देखि तीन हप्तासम्म नजिकिँदै जानेछ। यसले सुरक्षित दूरीबाट स्विफ्ट को निरीक्षण गर्दै उच्च-रेजोल्युसन तस्वीर प्राप्त गर्नेछ।

अन्तरिक्षयान करिब १.५ मिटर अग्लो र ३५० किलोग्राम तौलको छ, र स्विफ्ट लाई समात्न तीन वटा रोबोटिक हात प्रयोग गर्नेछ।

यो कठिन प्रक्रिया हुनेछ, किनकि स्विफ्ट सेवा–उन्मुख डिजाइन गरिएको छैन। थप रूपमा, यसको अत्यन्त संवेदनशील अप्टिक्स सूर्य, पृथ्वी वा चन्द्रमातर्फ फर्किए क्षति हुने जोखिम हुन्छ।