Technology Khabar १२ आश्विन २०८२, आईतवार
काठमाडौं ।
आजको डिजिटल संसारमा, जीपीएस हाम्रो दैनिक जीवनको एक महत्त्वपूर्ण भाग बनेको छ। अनलाइन खाना अर्डर गर्ने, ट्याक्सी बुक गर्ने, वा नयाँ क्षेत्रमा दिशा पत्ता लगाउने, सबैतिर जीपीएस प्रयोग गरिन्छ।
यद्यपि, यो कुरा कमैलाई थाहा छ कि अमेरिकाको जीपीएस मात्र प्रयोग हुने गरेको छैन, विश्वभरका छ प्रमुख देशहरू र समूहहरूको आफ्नै भूउपग्रहमा आधारित नेभिगेसन प्रणालीहरू छन्। यही कारणले गर्दा स्मार्टफोनदेखि सवारी साधन र मिसाइल प्रणालीहरू सबै यसमा निर्भर छन्।
वास्तवमा, कुनै पनि नेभिगेसन स्याटेलाइट प्रणालीलाई प्राविधिक रूपमा जीएनएसएस, वा ग्लोबल नेभिगेसन स्याटेलाइट सिस्टम भनिन्छ। यो धेरै भूउपग्रहहरूको नेटवर्क हो जसले निरन्तर पृथ्वीमा संकेतहरू प्रसारण गर्दछ। हाम्रो फोन वा कारमा रहेको रिसीभरले यी संकेतहरूलाई समात्छ र हामीलाई हाम्रो सही स्थान बताउँछ। यस उद्देश्यका लागि कम्तिमा चार भूउपग्रहहरूबाट आउने संकेतहरू आवश्यक पर्दछ।
अमेरिकी प्रणाली
संयुक्त राज्य अमेरिकाद्वारा विकसित विश्वको सबैभन्दा पुरानो र सबैभन्दा लोकप्रिय प्रणाली जीपीएस हो। यसमा पृथ्वीबाट लगभग २०,२०० किलोमिटरको उचाइमा परिक्रमा गर्ने २४ भन्दा बढी भूउपग्रहहरू समावेशश छन्। स्मार्टफोन र सवारी साधनहरूमा प्रयोग हुने अधिकांश नेभिगेसन यस प्रणालीमा आधारित छ।
रूसको ग्लोनास
रूसको ग्लोनास (GLONASS) प्रणाली पनि धेरै पुरानो छ र १९८० को दशकदेखि सञ्चालनमा छ। यसमा २४ वटा भूउपग्रहहरू पनि छन् र केही क्षेत्रहरुमा यो जीपीएस भन्दा पनि राम्रो साबित हुन्छ।
चिनियाँ बेईदौ
चीनको बेईदौ (BeiDou) प्रणाली पहिले क्षेत्रीय स्तरमा मात्र सञ्चालन हुन्थ्यो, तर अब यसले सम्पूर्ण विश्वलाई समेट्छ र यसमा ३५ भन्दा बढी भूउपग्रहहरू छन्।
युरोपेली ग्यालिलियो प्रणाली
युरोपेली संघसँग पनि आफ्नै नेभिगेसन सिस्टम छ। ग्यालिलियो प्रणाली विशेष गरी यसको उच्च शुद्धताको लागि परिचित छ। यसमा २८ भन्दा बढी स्याटेलाइटहरू छन् र विशेष गरी नागरिक प्रयोगको लागि डिजाइन गरिएको छ।
भारतीय नाभआईसी
यस बाहेक छिमेकी देश भारतले पनि आफ्नै नेभिगेसन सिस्टम तयार पार्दैछ। इसरोले नाभआईसी (NavIC) भनिने आफ्नै नेभिगेसन प्रणाली विकास गरेको छ। यसमा सात भूउपग्रहहरू छन् र यसले भारत र यसको वरपरका क्षेत्रहरूको लागि अत्यधिक सटीक लोकेशन डाटा प्रदान गर्दछ। यो सन् २०१३ मा प्रक्षेपण गरिएको थियो।
जापानी क्यूजेडएसएस
जापानसँग एशिया-प्रशान्त क्षेत्रको लागि डिजाइन गरिएको क्यूजेडएसएस (QZSS) प्रणाली छ। यो जीपीएससँगको संयोजनमा काम गर्दछ र विशेष गरी जीपीएस सिग्नलहरू कमजोर भएका क्षेत्रहरूमा उपयोगी छ।
यसले स्पष्ट रूपमा देखाउँछ कि सम्पूर्ण विश्व अमेरिकाको जीपीएसमा मात्र भर पर्दैन; छ देश र समूहहरूले आफ्नै प्रविधिमा आधारित आफ्नै नेभिगेसन प्रणालीहरू विकास गरेका छन्। तर विश्वमा प्रयोगको आधारमा सबैभन्दा लोकप्रिय र सहजरुपमा चलाउनका लागि अमेरिकी नेभिजेसन सिस्टम जीपीएस अग्रस्थानमा रहेको छ।
प्रकाशित: १२ आश्विन २०८२, आईतवार
