के वैज्ञानिकहरुले आकलन गरेजस्तै दश वर्षभित्र ‘ब्ल्याक होल’ विस्फोट होला? यस्तो छ तथ्य

काठमाडौं ।

सूर्यभन्दा ३ देखि ५० गुणा गह्रुङ्गा ताराहरूको जीवनको अन्त्यमा पतन हुँदा स्टेलर ब्ल्याक होल बन्छ। ताराको इन्धन सकिएपछि यो सुपरनोभामा विस्फोट हुन्छ र त्यस्तो क्षेत्र छोड्छ जुन अत्यन्त घना हुन्छ जसबाट प्रकाशसमेत केही पनि बाहिर निस्कन सक्दैन।

यसको विपरीत, प्राइमोर्डियल ब्ल्याक होल (पीबीएच) सैद्धान्तिक वस्तु हुन्, जुन बिग ब्याङको पहिलो सेकेन्डभित्र प्रारम्भिक ब्रह्माण्डका अत्यन्त घना क्षेत्रहरूबाट बन्न सक्थे। यी ब्ल्याक होलहरू ब्रह्माण्डमा मुख्यतः हाइड्रोजन र हीलियम मात्र रहेको बेलाको स्टेलर ब्ल्याक होलभन्दा धेरै हल्का र प्राचीन अवशेष हुन सक्छन्।

लाइभसाइन्सका अनुसार ब्ल्याक होल प्रायः वरिपरिका ‘सबै कुरा निल्ने’ वस्तुका रुपमा परिचित छन्, तर भौतिकशास्त्रीहरूले लामो समयदेखि सैद्धान्तिक रूपमा यी अन्त्यतिर हकिङ विकिरण मार्फत विस्फोट हुन्छन् भन्ने प्रस्ताव गर्दै आइरहेका छन्।

पहिले वैज्ञानिकहरू यस्तो विस्फोट हरेक १ लाख वर्षमा मात्र हुन्छ भन्ने विश्वास गर्थे। तर फिजिकल रिभ्यू लेटर्स जर्नलमा प्रकाशित नयाँ अनुसन्धानले यस्तो असाधारण घटना अपेक्षाभन्दा छिटो देखिन सक्ने संकेत दिएको छ।

“आगामी १० वर्षभित्र विस्फोट हुने ब्ल्याक होल देखिने सम्भावना ९० प्रतिशतसम्म रहेको हाम्रो विश्वास छ। मुख्य कुरा यो हो कि हाम्रो वर्तमान अन्तरिक्ष र जमिन आधारित टेलिस्कोपले यस विस्फोट पत्ता लगाउन सक्षम छन्,” युनिभर्सिटी अफ म्यासाचुसेट्सका स्नातक विद्यार्थी एडन साइमन्सले भने।

सबैभन्दा सम्भावित विस्फोट हुने ब्ल्याक होलहरू ठूलो स्टेलर अवशेष नभएर प्राइमोर्डियल ब्ल्याक होल हुने देखिन्छ। १९७० मा भौतिकशास्त्री स्टीफन हकिङले ब्ल्याक होल जति हल्का हुन्छ, उति तातो हुन्छ र हकिंग विकिरणमार्फत बढी कण उत्सर्जन गर्छ भन्ने देखाएका थिए। पीबीएचहरू वाष्पीकरण हुँदै जाँदा हल्का हुँदै जान्छन्, अझ तातो हुन्छन् र अधिक विकिरण उत्सर्जन गर्छन्, अन्ततः विस्फोटसम्म पुग्छन्।

अनुसन्धान टोलीले ब्ल्याक होलको विद्युत गुणहरूबारे पुराना मान्यताहरूलाई पुनः प्रश्न गर्न थाले। सामान्य ब्ल्याक होलमा विद्युत चार्ज हुँदैन, तर टोलीले यदि प्राइमोर्डियल ब्ल्याक होल साना डार्क इलेक्ट्रोन नामक कल्पित भारी कणसँग बने भने के हुन्छ भनेर सोचे।

डार्क इलेक्ट्रोन साधारण इलेक्ट्रोनभन्दा भारी हुन्छ, तर सामान्य विद्युतीय शक्ति होइन, डार्क इलेक्ट्रोम्याग्नेटिक बलमार्फत अन्तरक्रिया गर्छ। डार्क-क्यूईडी नामक सैद्धान्तिक मोडलमा यी कणहरूले डार्क चार्ज बोकेर डार्क फोटोनमार्फत अन्तरक्रिया गर्छन्, जसले ब्ल्याक होल वरिपरिका पदार्थमा प्रभाव पार्न सक्छ।

अनुसन्धान टोलीले प्राइमोर्डियल ब्ल्याक होलको विद्युत गुणबारे फरक सर्त राखे। उनीहरूको मोडल अनुसार, सानो डार्क चार्ज भएको पीबीएच अस्थायी रूपमा स्थिर रहन्छ र अन्ततः विस्फोट हुन्छ। यसले यस्तो विस्फोटको देखिने सम्भावना एक लाख वर्षमा एक पटकबाट हरेक दशकमा हुने स्तरसम्म बढाउन सक्छ।

विस्फोट हुने ब्ल्याक होल केवल भव्य प्रकाशको दृश्य मात्र होइन, वैज्ञानिकहरूलाई अस्तित्वमा रहेका सबै उपपरमाणु कणहरूको सूची पनि दिनेछ। यसमा इलेक्ट्रोन, क्वार्क, हिग्स बोसोनजस्ता पहिल्यै पत्ता लागेको कण मात्र होइन, हालसम्म पत्ता नलागेका कण, सम्भवतः डार्क म्याटरसमेत समावेश छन्।

टोलीका अनुसार यो दशकमा विस्फोट निश्चित छ भन्न सकिन्न, तर उच्च सम्भावनाका कारण तयार रहनुपर्छ। सौभाग्यवश, वर्तमान टेलिस्कोप प्रविधिले विस्फोट हुने प्राइमोर्डियल ब्ल्याक होलबाट उत्सर्जित हकिंग विकिरण पत्ता लगाउन सक्षम छ।

यदि गणना सही भए हामीले अन्ततः सबै कुरा कहाँबाट आयो? भन्ने एउटा पुरानो र महत्वपूर्ण प्रश्नको उत्तर पाउन सक्छौं।