मस्क र आइज्याकम्यानले विरोध गरेको चन्द्र योजनालाई नासाको हरियो झण्डा

काठमाडौं ।

अमेरिकी सिनेटले नासाको प्रमुख आर्टेमिस कार्यक्रमका लागि थप अर्बौं डलर छुट्याउने  राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले बजेट समायोजन विधेयक पारित गर्नुलाई अमेरिकाका परम्परागत अन्तरिक्ष एजेन्सीहरूका लागि ठूलो सफलताका रुपमा हेरिएको छ।

आर्टेमिस योजनामा थपिएको १० अर्ब डलरले स्पेस लञ्च सिस्टम (एसएलएस) रकेटहरू र चन्द्रमाको कक्षमा निर्माण गरिने ‘गेटवे’ नामक अन्तरिक्ष स्टेशनका लागि बजेट सुनिश्चित गर्छ।

यो कदम त्यस्ता आलोचकहरूप्रति प्रतिउत्तर हो, जसले वैकल्पिक प्रविधिको प्रयोग गर्नुपर्ने माग राखिरहेका थिए। ती आलोचकहरूमा स्पेसएक्सका प्रमुख एलन मस्क र उद्यमी जारेड आइज्याकम्यान छन्, जसलाई मस्कले आगामी नासाको प्रमुखका रूपमा प्रस्ताव गरेका थिए।

मस्क र ट्रम्पबीच चिसिएको सम्बन्धमा सुधारको कुनै संकेत देखिएको छैन। यदि ट्रम्पले यो विधेयकमा हस्ताक्षर गरे भने आइज्याकम्यानको उम्मेदवारी अचानक फिर्ता लिएपछि सुरु भएको विवाद अझै गहिरिने सम्भावना छ।

मस्कले विशेष रूपमा एसएलएस रकेटप्रति आलोचना गर्दै आएका छन्, किनकि यो पूर्ण रूपमा एकपटक प्रयोग हुने खालको हो। स्पेसएक्सका रकेटहरू पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने बनाए पनि एसएलएस प्रत्येक प्रक्षेपणमा नष्ट हुने रकेट हो। सन् २०२० मा मस्कले भनेका थिए, “प्रत्येक प्रक्षेपणमा एक अर्ब डलरको रकेट विस्फोट गरिन्छ।” पछिल्ला तथ्यांकहरू अनुसार, एसएलएस को उत्पादन लागत करिब २.५ अर्ब डलरसम्म पुग्ने देखिएको छ।

एसएलएस उत्पादनमा हालसम्म झण्डै २४ अर्ब डलर खर्च भइसकेको छ, जुन रकम बोइङ, एल-थ्रीह्यारिसको एयरोजेट रकेटडाइन, र नर्थरप ग्रुम्यानजस्ता कम्पनीहरूले प्रयोग गर्दै आएका छन्।

टेकक्रञ्चका अनुसार सिनेटसँगको हालैको पुष्टि सुनुवाइमा आइज्याकम्यानले यो ठूलो बजेटप्रति प्रश्न उठाएका थिए। उनले आगामी दुई आर्टेमिस मिसनहरूमा एसएलएस प्रयोग गर्न समर्थन जनाए पनि, दीर्घकालीन रूपमा यसैमार्फत चन्द्रमा वा मङ्गल ग्रह जाने उपाय होइन भन्ने धारणा राखे।

तर कांग्रेस र सम्भवतः ट्रम्पले यो विधेयक पारित गरेर अगाडि बढ्ने निर्णय गरेका छन्। थपिएको १० अर्ब डलरमध्ये करिब ४.१ अर्ब डलर आर्टेमिस ४ र ५ का लागि एसएलएस रकेट निर्माणमा खर्च गरिनेछ। गेटवे स्टेशनको निर्माण पूरा गर्न करिब २.६ अर्ब डलर छुट्याइएको छ।

महत्वपूर्ण कुरा के छ भने, मे महिनामा प्रस्तुत गरिएको राष्ट्रपति ट्रम्पको आर्थिक वर्षको बजेट प्रस्तावमा आर्टेमिस ३ पछि एसएलएस र ओरियन यानलाई बन्द गर्ने योजना थियो। तर यो नयाँ बजेट त्यस प्रस्तावविपरीत गएको छ। त्यो प्रस्ताव मस्क र ट्रम्पबीचको सार्वजनिक विवाद हुनुभन्दा अगाडि पेश गरिएको थियो।

नयाँ बजेटमा मङ्गल ग्रहको लागि नयाँ टेलिकम्युनिकेसन अर्बिटर बनाउन ७० करोड डलर, अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशन (आईएसएस) को थप सञ्चालनका लागि १.२५ अर्ब डलर, र दशकको अन्त्यमा आईएसएसलाई कक्षा बाहिर निकाल्न स्पेसएक्सलाई अन्तरिक्ष यान विकास गर्न ३२.५ करोड डलर दिइने उल्लेख गरिएको छ। यो यान निर्माणको कुल अनुबन्ध रकम ८४.३ करोड डलर रहेको छ।