जापानको एच-२ए रकेटले विज्ञानसम्बन्धी भूउपग्रह सफलतापूर्वक प्रक्षेपण गर्यो

काठमाडौं ।

एच-२ए  रकेटले २८ जुनमा पृथ्वी विज्ञानसम्बन्धी उपग्रह सफलतापूर्वक प्रक्षेपण गरेको जापानी अन्तरिक्ष निकायले जनाएको छ। यो जापानको दीर्घकालीन भरपर्दो लन्च क्यारियरको अन्तिम उडान थियो।

एच-२ए  रकेट जापानको टानेगाशिमा स्पेस सेन्टरबाट पूर्वी समयअनुसार दिउँसो १२:३३ बजे प्रक्षेपण गरिएको थियो। प्रक्षेपणपछि १६ मिनेट ३० सेकेन्डमा यसले आफ्नो मुख्य पेलोडका रुपमा रहेको स्याटेलाइलाई सन-सिंक्रोनस कक्षमा पठायो। जापान एयरोस्पेस एक्सप्लोरेशन एजेन्सी (जेएएक्सए) ले उपग्रहले निर्धारित रूपमा आफ्नो सौर्य प्यानलहरू फैलाएको जानकारी दिएको छ।

पूरा नाम ग्लोबल अब्जर्भिङ स्याटेलाइट फर ग्रीनहाउस ग्यासेज एण्ड वाटर साइकल रहेको जीओएसएटी-जीडब्लू २,६०० किलोग्राम तौलको उपग्रह हो  र यसलाई मित्सुबिशी इलेक्ट्रिक कर्पोरेसनले जाक्साका लागि निर्माण गरेको हो।

यसमा दुई प्रमुख उपकरण छन्—एक माइक्रोवेभ स्क्यानिङ रेडियोमीटर जसले स्थल, समुद्र र वायुमण्डलमा पानीको मापन गर्छ; र एक स्पेक्ट्रोमीटर जसले वायुमण्डलीय हरितगृह ग्यासहरू अनुगमन गर्छ। यस उपग्रहको निर्धारित आयु सात वर्षको रहेको छ।

यो प्रक्षेपण एच-२ए रकेटको ५०औं र अन्तिम उडान थियो। सन् २००१ मा पहिलोपटक प्रक्षेपण गरिएको एच-२ए जापानले दीर्घकालीन रूपमा नागरिक, व्यावसायिक र सैन्य उपग्रह प्रक्षेपणका लागि प्रयोग गर्दै आएको थियो। यसमध्ये केवल सन् २००३ को एक प्रक्षेपण असफल भएको थियो, जुन बेला जासूसी उपग्रह बोकेको रकेटको एक ठोस बुस्टर अलग हुन नसकेपछि प्रक्षेपण असफल भएको थियो।

स्पेसन्युजका अनुसार एच-२ए मुख्य रूपमा जाक्साका पृथ्वी तथा अन्तरिक्ष विज्ञानसम्बन्धी मिशन र जापानी सैन्य ‘इन्फर्मेसन ग्याथरिङ सेटेलाइट’ प्रक्षेपणमा प्रयोग गरिएको थियो। यसले इनमार्स्याट र टेलिस्याट जस्ता व्यावसायिक ग्राहकहरूका लागि थोरै संख्यामा व्यावसायिक प्रक्षेपण पनि गरेको थियो, तर यसको उच्च लागत र कम प्रक्षेपण दरका कारण प्रतिस्पर्धात्मक अर्डरहरू जित्न कठिन भएको थियो।

एच-२ए छोटो समय सञ्चालनमा रहेको एच-२ रकेटको परिमार्जित संस्करण थियो, जसले १९९४ देखि १९९९ सम्म सातपटक उडान भरेको थियो। अर्को संस्करण एच-२बीले सन् २००९ देखि २०२० सम्म नौपटक अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनतर्फ एचटीभी कार्गो बोकेर उडान भरेको थियो।

जापानी सरकारले एक दशकभन्दा बढी समयअघि एच-२ए लाई प्रतिस्थापन गरी नयाँ एच३ रकेट विकास गर्ने योजना घोषणा गरेको थियो, जसले बढी प्रक्षेपण दर र कम लागत दिने अपेक्षा गरिएको थियो। एच३ ले मार्च २०२३ मा पहिलो उडान गरेको थियो, तर दोस्रो चरण प्रज्वलन नभएपछि कक्षमा पुग्न असफल भएको थियो।

एच३ले करिब एक वर्षपछि सफल प्रक्षेपण गरेको थियो, जसमा एक परीक्षण पेलोड कक्षमा पुर्‍याइएको थियो। त्यसयता यो रकेटले थप तीनपटक उडान भरेको छ, जुनमध्ये पछिल्लो उडान २०२५ फेब्रुअरीमा भएको थियो र सबै सफल रहेका छन्।