दुर्लभ ब्रह्माण्डीय घटनाः २० वर्षको निद्रापछि ‘सुपरम्यासिभ’ ब्ल्याक होल यसरी ब्यूँझियो

काठमाडौं ।

एक अभूतपूर्व अवलोकनमा, खगोलविद्हरूले आकाशगंगा एसडीएसएस १३३५+०७२८ मा २० वर्षको निद्रा पछि नाटकीय रूपमा “बत्तीहरू बलेको” देखेका छन् जसले विशाल ब्ल्याक होल अवेकनिङ (ब्यूँझिनु) को पहिलो रियल–टाइम अजर्भेसन (वास्तविक–समय अवलोकन) लाई जनाउने उल्लेख गरिएको छ।

भर्गो नक्षत्रमा लगभग ३०० मिलियन प्रकाश–वर्ष टाढा अवस्थित आकाशगंगा एसडीएसएस१३३५+०७२८ ले सन् २०१९ को उत्तरार्धदेखि चमकमा नाटकीय परिवर्तनहरू प्रदर्शन गर्न थालेको थियो जुन ज्विकी ट्रान्सियन्ट फ्यासिलिटीद्वारा पत्ता लगाइएको उल्लेख गरिएको छ।

सूर्यको द्रव्यमान भन्दा दस लाख गुणा ब्ल्याक होल द्वारा सञ्चालित यसको कोरले अल्ट्रा भोइलेट, अप्टिकल र इन्फ्रारेड वेभलेन्थमा तीव्र प्रकाश रेडियसन (विकिरण) गर्न थालेको र सन् २०२४ को फेब्रुअरी सम्ममा, यसले एक्स–रे उत्सर्जन गरेको बताइएको छ, जसले अभूतपूर्व गतिविधिको संकेत गरेको उल्लेख गरिएको छ।

एस्ट्रोनमी एण्ड एस्ट्रोफिजिक्समा विस्तृत रूपमा वर्णन गरिएको यो घटनामा ब्ल्याक होलले वरपरको ग्यास खान थालेको सुझाव दिएको छ र जसले गर्दा आकाशगंगालाई एक्टिभ ग्यालेक्टिक न्यूक्लियस (एजीएन) भएको आकाशगंगामा रूपान्तरण गरेको जनाइएको छ।

अर्थ डट कमका अनुसार, अनुसन्धानकर्ताहरूले आकाशगंगाको रूपान्तरणको निगरानी गर्न युरोपियन साउदर्न अजर्भेटरीको भेरी लार्ज टेलिस्कोप सहित धेरैवट अजर्भेटरीको डाटा प्रयोग गरेको उल्लेख गरिएको छ।

“कल्पना गर्नुहोस् कि तपाईं वर्षौंदेखि टाढाको आकाशगंगा अवलोकन गर्दै हुनुहुन्छ, र यो सधैं शान्त र निष्क्रिय देखिन्थ्यो। अचानक, यसको कोर (केन्द्र) ले चमकमा नाटकीय परिवर्तनहरू देखाउन थाल्दछ जुन हामीले पहिले देखेको कुनै पनि सामान्य घटना भन्दा फरक छ” भनि जर्मनीको ईएसओमा खगोलविद् र एस्ट्रोनमी एण्ड एस्ट्रोफिजिक्स मा प्रकाशनको लागि स्वीकृत अध्ययनका प्रमुख लेखक पाउला सान्चेज साएजले बताइन्।

यो घटनाले ब्ल्याक होलको शान्त अवस्थाबाट सक्रिय अवस्थामा परिवर्तन भएको पहिलो रियल–टाइम अजर्भेसन (वास्तविक–समय अवलोकन) लाई जनाएको र यसले यी कस्मिक जायण्टहरूको व्यवहारमा अमूल्य अन्तर्दृष्टि प्रदान गर्ने उल्लेख गरिएको छ। त्यस्ता “जायण्ट मोन्टर्स” सामान्यतया सुषुप्त र अदृश्य रहन्छन्, जसले गर्दा यो ब्ल्याक होल सक्रियताको दुर्लभ झलक भएको सह–लेखक क्लाउडियो रिक्कीले उल्लेख गरे।

ब्ल्याक होलद्वारा तारा टुक्राटुक्रा पारिएको लामो टायडल डिसरप्सन इभेन्ट (ज्वारभाटाको घटना) जस्ता वैकल्पिक व्याख्याहरूको पनि अन्वेषण गरिँदैछ, तर वर्षौंदेखिको निरन्तर चमकले यसलाई सामान्य ज्वालाहरूबाट अलग गर्छ, जुन महिनाहरू भित्रै फिक्का हुन्छ भनि थप उल्लेख गरिएको छ।

गहन प्रभावहरूः

यी कस्मिक जायण्टहरूले तारा निर्माणलाई कसरी प्रभाव पार्छन् भन्ने बारे सुरागहरू प्रदान गर्दै यो अवलोकनले ब्ल्याक होलको वृद्धि र आकाशगंगा विकासका मोडेलहरूलाई परिष्कृत गर्न सक्ने बताइएको छ। अनुसन्धानकर्ताहरूले थप डाटा सङ्कलन गर्न र यो विस्फोटको नयाँ वर्ग हो वा सुस्त ज्वारभाटाको घटना हो भनेर पुष्टि गर्ने आशामा युरोपियन साउदर्न अजर्भेटरीको भेरी लार्ज टेलिस्कोप जस्ता उन्नत टेलिस्कोपहरू प्रयोग गरिरहेका छन्। प्रत्येक परिदृश्यको लागि वर्तमान ब्रह्माण्डमा ब्ल्याक होलको वृद्धि र ब्ल्याक होल अवेकनिङको आवृत्तिको मोडेलहरू परिमार्जन गर्न आवश्यक पर्ने जनाइएको छ।

“भिन्नताहरूको प्रकृतिलाई ध्यान नदिई, यो आकाशगंगाले ब्ल्याक होलहरू कसरी बढ्छन् र विकसित हुन्छन् भन्ने बारे बहुमूल्य जानकारी प्रदान गर्दछ। हामी आशा गर्छौं कि भीएलटीमा म्युज (MUSE) र आगामी एक्सट्रिमली लार्ज टेलिस्कोपमा भएका उपकरणहरू आकाशगंगा किन उज्यालो हुँदैछ भनेर बुझ्नको लागि महत्वपूर्ण हुनेछन्” भनि सान्चेज साएजले थप उल्लेख गरेको एनडीटीभीले रिपोर्ट गरेको छ।